معیار مناسب برای بهبود برنج بمنظور تولید ارقام جدید و پایدار و افزایش عملکرد و کیفیت پخت بالا یکی از اهداف مهّم برنامه های به نژادی این مقاله است.
معیار مناسب برای بهبود برنج
بررسی همبستگی صفات مورفولوژیکی لاینهای جدید برنج در غرب مازندران
معیار مناسب برای بهبود برنج بمنظور تولید ارقام جدید و پایدار و افزایش عملکرد و کیفیت پخت بالا یکی از اهداف مهّم برنامه های به نژادی این مقاله است.
پژوهشگران: مجید مرادخانی 1*، رحمت منتظری2، مرتضی سامدلیری3 ، و سید امیرعباس موسوی4.
2 و 3 و 4 – دانشآموخته کارشناسیارشد، دانشیار و استادیار، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد چالوس، دانشکده کشاورزی، گروه زراعت و اصلاح نباتات، چالوس، ایران.
1- دانشآموخته کارشناسیارشد دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تاکستان، دانشکده علوم کشاورزی، گروه زراعت، تاکستان، ایران.
نویسنده مسئول مجید مرادخانی moradkhani.majid@hotmail.com
تصویر برج برنج، عکس شماره 9341.
لوگو تخصصی و تخصصی تر باشیم، عکس شماره 1529.
این برگه بشماره 1412 پیوست لینک زیر است:
معیار مناسب برای بهبود برنج
چکیده
به منظور بررسی رابطۀ بین خصوصیات مورفولوژیکی و انتخاب معیار مناسب برای بهبود عملکرد این پژوهش روی 9 لاین اصلاح شدۀ جدید و یک رقم برنج (شاهد) اصلاح شده کشت غالب منطقه (رقم شیرودی) در سال زراعی 1389 در ایستگاه تحقیقات برنج چپرسر تنکابن در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با چهار تکرار اجرا شد.
نتایج نشان داد که در بین ژنوتیپهای برنج مورد مطالعه برای تمامی صفات اختلاف معنیداری در سطح احتمال یک درصد وجود داشت. عملکرد رقم شیرودی و لاینهای شماره 1 و 2 نسبت به بقیه بیشترین عملکرد دانه را تولید نمودند. عملکرد دانه با صفات تعداد پنجۀبارور در بوته و وزن صددانه همبستگی مثبت و معنیدار به ترتیب 66/0 و 71/0 بود.
همچنین عملکرد دانه با صفات ارتفاع بوته در 45 روز بعد از نشا، تعداد پنجۀکل، تعداد پنجۀبارور و غیربارور در بوته، طول برگ پرچم و عرض برگ پرچم، سطح برگ پرچم، طول دانه، عرض دانه، و تعداد دانه در خوشه همبستگی مثبت غیرمعنیدار داشت و با صفات ارتفاع بوته در مرحلۀ رسیدگی، نسبت طول به عرض برگ پرچم، نسبت طول به عرض دانه، طول خوشه و فاصلۀ آخرین میانگره همبستگی منفی غیرمعنیدار داشت.
نتایج تجزیه رگرسیون گامبهگام نشان داد که صفتهای وزن صددانه و تعداد پنجۀبارور در بوته بیشترین تأثیر را در افزایش عملکرد دانه داشتند. نتیجه تجزیۀ علّیّت معلوم کرد که وزن صددانه میتواند جایگزین عملکرد دانه در گزینش برای افزایش عملکرد دانه شود.
واژههای کلیدی: ژنوتیپ, بهبود عملکرد برنج, تجزیه رگرسیون, تجزیه علیّت, همبستگی صفات.
معیار مناسب برای بهبود برنج
مقدمه
بیش از نیمی از مردم جهان، برنج را به عنوان غذای اصلی خود مصرف میکنند و با افزایش روند جمعیت جهان، افزایش مواد غذایی به منظور تأمین نیازهای غذائی مردم اجتناب ناپذیر است، رفع چنین ناهماهنگی مستلزم افزایش عملکرد محصول زراعی در واحد سطح که به عنوان مهمترین راه چاره برای نجات بشر از فقر و گرسنگی است، بستگی به اصلاح و ایجاد ارقام پرمحصول با خصوصیات و پتانسیل کمی و کیفی بالا دارد.
بنابراین قسمت عمدهای از محور فعالیتها صرف تهیه ارقام جدید پرمحصول و استفاده از تکنیکهای زراعی جهت افزایش تولید میگردد (4). نكته قابل اهميت و شايان توجه اين است كـه بـا توجـه بـه محـدوديت منـابع در اختيـار به خصوص بحران در حال توسعه آب، قرار است افزايش توليد داخـل را نیز اتفـاق بیافتـد. بنـابراين، افزايش توليد داخل عمدتاٌ ميبايست با تكيه بر شاليزارهاي شمال كشور اتفـاق افتـد، در نتیجه توليد برنج آن هم در گرانترين اراضي شمال كشور بايد براي توليدكننـده ارزش و توجيـه اقتصادي معنيداري داشته باشد.
به طوري كه امروزه يكي از عوامل تهديدكننده ظرفيـتهـاي توليد برنج استانهاي شمالي روند تغيير شتابان كاربري است در چنين شرايطي، حل مشكلات توليـد بـرنج كـشور؛ ارتقاي توان فني توليد برنج و افزايش توليـد، بهـرهوري استفاده از منابع توليد، توسعۀ مكانيزاسيون، افزايش بهرهوري از شاليزار و درآمد كـشاورز و كاهش ضايعات، سرمايهگذاري قابل توجهي روي تحقيقـات، آمـوزش و انتقـال يافتـههـاي تحقيقاتي برنج نمود و هم سياستگـذاريهـاي مناسـب بـراي حمايـت از توليـد داخلـي را تبيين كرد (22).
معرفی ارقام جدید برنج با کمیّت و کیفیت دانۀ بالای مناسب رویش در هر منطقه همراه با دارا بودن خصوصیات زودرسی، پاکوتاهی، مقاوم به خوابیدگی بوته و ریزش دانه، تحمل تنشهای محیطی و مقاومت به آفات و بیماریها از اهداف اصلاح برنج و حائز اهمیت فراوان میباشد. کیفیت دانه در برنج همانند سایر غلات دارای اهمیت بالایی میباشد. از نظر مصرف کننده، کیفیت برنج تا حدود زیادی بستگی به خواص پخت، شکل ظاهری و طعم آن دارد.
در کشور ما بهبود کیفیت دانه یکی از اهداف بسیار مهّم اصلاح برنج و یکی از عوامل تأثیرگذار و تعیینکننده در معرفی، پذیرش و توسعۀ سطح کشت ارقام جدید میباشد به طوری که ارقام پرمحصول برنج علیرغم دارا بودن پایداری عملکرد و سایر خصوصیات زراعی مطلوب، بدون داشتن معیارهای کیفی مناسب مورد استقبال کشاورزان و مصرفکنندگان قرار نمیگیرند، تحقیقات برنج از چهار دهه پیش، پیشرفتهای زیادی در زمینه معرفی و توسعۀ کشت ارقام اصلاح شده و افزایش کارآیی مدیریت منابع طبیعی و نهادهها داشته است که به افزایش محصول، کاهش هزینۀ تولید و افزایش درآمد کشاورزان کمک کرده است (7).
تولید ارقام جدید و پایدار به منظور افزایش عملکرد و کیفیت پخت بالا یکی از اهداف مهّم برنامههای بهنژادی است. دراین میان دانستن روابط بین صفات مورد مطالعه و تعیین سهم هر یک بر همدیگر و همچنین بر عملکرد کمک بسیار شایانی در اصلاح ارقام و انتخاب ژنوتیپهای مطلوب دارد (26).
به طور کلی هدفهای اصلاح برنج شامل: افزایش عملکرد در واحد سطح، به دست آوردن واریتههای مناسب از حیث دورۀ رویش در هر محل، به دست آوردن واریتههای مقاوم به خوابیدگی ساقه و ریزش دانه، تهیۀ واریتههای مناسب برای زراعت مکانیزه به دست آوردن واریتههای مقاوم به بیماریها و تنشهای محیطی، ایجاد واریتههای با کیفیت پخت مناسب میباشد. جمعآوری تمام خصوصیات مذکور در گیاه به لحاظ وجود همبستگیهای منفی بین پارهای از صفات کار دشواری است. علیرغم مسائل مذکور، محققین در برنامههای ملی و بینالمللی موفق به تولید واریتههای پرمحصول با کیفیت پخت مناسب که مورد قبول مردم و مقاوم به بیش از شش نوع آفت و بیماری است گردیدهاند (23).
انتخاب گیاهان و ارقام مطلوب بر مبنای اجزای عملکرد از دیر باز مورد توجه و استفاده بهنژادگران بوده است. اجرای عملکرد، خصوصیاتی هستند که همبستگی بالایی را با آن داشته، قابلیت توارث بالایی دارند و اندازهگیری آنها نیز تا حدودی ساده و دقیق است. انتخاب بر مبنای اجزای عملکرد نوعی انتخاب بر مبنای مدل با شاخص است، که عمدتاً مبتنی بر ضریب همبستگی بین صفات مورفولوژیکی با یکدیگر و با عملکرد دانه است.
اگر چه این همبستگیها در تعیین مؤلفههای اصلی که بر عملکرد تأثیر میگذارند کمک مؤثری مینمایند، ولی اهمیت نسبی اثرات مستقیم و غیرمستقیم را نشان نمیدهند. این مسئله در غلات ابعاد وسیعتری را پیدا مینماید. زیرا اجزای عملکرد در زمانهای مختلف ظهور مینمایند، بنابراین در کل دورۀ رشد در بین آنها اثرات متقابل جبرانی و موازنهای وجود خواهد داشت.
به عنوان مثال با کاهش تعداد دانه در خوشه گندم، امکان افزایش وزن دانه وجود دارد. از طرفی تعداد دانه و وزن دانه هر یک اثر مستقیمی بر عملکرد دانه خواهد داشت، که از طریق ضریب همبستگی قابل بررسی است. علاوه بر این تعداد دانه از طریق وزندانه و وزندانه از طریق تعداد دانه اثرات غیرمستقیمی را بر عملکرد اعمال مینمایند (21).
افتخاردولا و همکاران (9) در تحقیقات خود همبستگی مثبتی بین ارتفاع گیاه، طول خوشه و شاخص برداشت با عملکرد را گزارش کردند. پراساد و همکاران (16) در بررسی همبستگی صفات در واریتههای برنج همبستگی فنوتیپی و ژنوتیپی مثبتی بین عملکرد دانه و ارتفاع گیاه را بیان کردند. رحیمسروش (20) در بررسیهای خود گزارش نمودند که عملکرد دانه همبستگی مثبت و معنیداری با تعداد دانۀپر در خوشه, همبستگی منفی و معنیداری با روزهای تا 50 درصد گلدهی و همبستگی منفی با روزهای تا رسیدگی کامل دارد.
راشد محصل و همکاران (15) در بررسی خود روی ارقام بومی گیلان گزارش نمود که همبستگی مثبت و معنیداری بین عملکرد و وزن خوشه و مساحت برگ پرچم و همبستگی منفی و معنیداری بین عملکرد و صفت طول دانه وجود دارد. رحیمسروش (17) در تحقیقات خود بر روی 35 لاین برنج همبستگی ژنوتیپی و فنوتیپی مثبت و معنیداری را بین عملکرد و صفات تعداد دانۀپر در خوشه و وزن خوشه بیان کرد. همچنین همبستگی مثبت و بسیار معنیداری بین روزهای تا 50 درصد گلدهی و رسیدگی کامل گزارش کرد.
در این بررسی مدل رگرسیونی با صفات تعداد پنجۀبارور در بوته، تعداد دانۀپر در خوشه، وزن صددانه و طول برگ به دست آمد. همچنین در پژوهشی دیگر رحیمسروش (20) در سال 1383 با مطالعه 17 صفت روی 36 ژنوتیپ برنج گزارش نمودند که تجزیۀ واریانس ساده معلوم کرد که اختلاف بسیار معنیداری بین ژنوتیپها برای کلیه صفات مورد بررسی وجود داشت. بین عملکرد دانه و صفات تعداد خوشه در بوته (پنجۀبارور) تعداد دانۀپر در خوشه و وزن خوشه همبستگی مثبت و معنیدار وجود دارد.
همچنین تجزیۀ رگرسیون گامبهگام نشان داد که حداکثر اختلاف عملکرد دانۀ ژنوتیپها را میتوان به تعداد خوشه در بوته، تعداد دانه در خوشه و وزن هزاردانه نسبت داد. رسیدن به عملکرد بالا فقط نیازمند وراثتپذیری بالا برای عملکرد نیست بلکه دستهای از عوامل همچون اجرای عملیات زراعی و کودی، آبیاری منظم، کنترل آفات و علفهای هرز هستند که سبب بروز حداکثر توارث عملکرد خواهند شد (31).
روابط اساسی میان صفات توسط تجزیه علیّت بیان میکند که استفاده از این روش ميتواند به اطلاعات تكميلي اثرات مستقیم و غیرمستقیم دست يافت كه عموماً در همبستگيهاي ساده مشاهده نميشوند. تعداد زيادي از پژوهشگران روابط علّت و معلولي بين عملكرد دانه و ساير صفات را در برنج مورد بررسي قرار دادهاند و به اثرهاي مستقيم تعداد دانۀپر در خوشه و وزن صددانه (6)، تعداد دانه در خوشه (27)، طول دانه، تعداد دانۀپر در خوشه، تعداد كل دانه و تعداد پنجۀبارور در وته (25)، وزن هزار دانه، تعداد پنجۀبارور و تعداد كلدانه در خوشه (1)، تعداد روز تا رسيدگي، تعداد كلپنجه و تعداد پنجۀمؤثر (24)، شاخص برداشت و تعداد خوشه (13) بر عملكرد اشاره كردهاند.
این پژوهش برای پیدا کردن خصوصیات مهّم زراعی، نقش مؤثرتری در تعیین عملکرد و یافتن صفات مثبت در افزایش عملکرد یا متغیرهای مستقلی که سهم مؤثری در تغییرات عملکرد دارند انجام شد. روابط و تفکیک ضرایب همبستگی آنها با عملکرد دانه به اثرات مستقیم و غیرمستقیم تعیین گردیده است. که به عنوان ملاک گزینش برای بهبود عملکرد محصول مطرح و شناسایی شد، که با صرف هزینههای کمتر امکان تهیه واریتههای پرمحصول جدید که دارای عملکرد و کیفیت پخت بالا برخوردار باشد با سرعت بیشتری فراهم گردد. در نتیجه باعث افزایش تولید در واحد سطح شود. با رسیدن به این مهّم اهداف بلند مدت تحقیق که همانا خودکفایی در تأمین نیازهای برنج مصرفکنندگان کشور و عدم نیاز به واردات برنج و حفظ استقلال کشور میباشد محقق خواهد کرد.
مشروح مقاله و دریافت پی دی اف:
……………
برچسبها: ژنوتیپ, بهبود عملکرد, عملکرد برنج, تجزیه رگرسیون, تجزیه علیّت, همبستگی صفات, معیار مناسب, بهبود برنج, مجید مرادخانی, مهندسی زراعت, بهترین برنج.
هشتگها: #برنج, #کشت_برنج, #کشت_مکانیزه.
………….
معیار مناسب برای بهبود برنج
مستند های مربوط
مستند های بیشتر را در آپارات وبسایت ارگ ایران ببینید، لینک آن در ستون کناری
مهندس مجید مرادخانی از #روستای_ما درباره نیاز مبرم به ماشینی شدن نشای برنج می گوید، لینک زیر:
**********
طرح های نو و مدیریت و مهندسی مجدد و شیوه های انقلابی تخصصی در http://arq.ir/637
* * * * * * * * * *
……………………….
توجه 1: اگر وبسایت ارگ ایران به هر علت و اتفاق، مسدود، حذف یا از دسترس خارج شد، در جستجوها بنویسید: تارنمای ارگ ایران، یا، فهرست مقالات انوش راوید، سپس صفحه اول و یا جدید ترین لیست وبسایت و عکسها و مطالب را بیابید. از نظرات شما عزیزان جهت پیشبرد اهداف ملی ایرانی در وبسایت بهره می برم، همچنین کپی برداری از مقالات و استفاده از آنها با ذکر منبع یا بدون ذکر منبع، آزاد و باعث خوشحالی من است.
توجه 2: جهت یافتن مطالب، یا پاسخ پرسش های خود، کلمات کلیدی را در جستجو های ستون کناری ارگ ایران بنویسید، و مطالب را مطالعه نمایید. در جهت دانش مربوطه این تارنما، با استراتژی مشخص یاریم نمایید.
توجه 3: مطالب وبسایت ارگ ایران، توسط ده ها وبلاگ و تارنمای دیگر، بصورت خودکار و یا دستی کپی پیس می شود، از این نظر هیچ مسئله ای نیست، و باعث خوشحالی من است. ولی عزیزان توجه داشته باشند، که حتماً جهت پیگیر و نظر نوشتن درباره مطالب، به ارگ ایران مراجعه نمایند: در اینجا http://arq.ir.
ارگ ایران http://arq.ir
پرسشهای خود را ابتدا در جستجوهای تارنما بنویسید، به احتمال زیاد پاسخ خود را می یابید
جهت آینده ای بهتر دیدگاه خود را بنویسید، و در گفتگوهای تاریخی و جغرافیایی و اجتماعی شرکت کنید
برای دریافت فهرست منابع نوشته ها در بخش نظرات زیر برگه مورد نظر پیام بگذارید
سلام ممنون خیلی خوب بود