تاریخ غلات و چای در ایران
تاریخ غلات و چای در ایران محصولات کشاورزی پایه های اصلی بود و نبود و اقتصاد کشور هایی مانند ایران است، بنابر این باید به تولید و کلّاً اقتصاد کشاورزی و روستایی اهمیت داد. در واقع این مهم تنها بدست دولت و دولتیها انجام نمی شود، بلکه وظیفه تمام روشنفکران و سیستم آموزشی است، که در این باره بگویند و بنویسند. من به نوبه خود سعی می کنم، مسائل تولید کشاورزی را از دید تاریخی و تاریخ اجتماعی بررسی کنم. بدون دانستن از پیشینه ها، نخواهیم توانست ریتم و آهنگ هر موضوعی را بیابیم، و برای آینده و ایجاد طرحها درست، برنامه نوین تنظیم کرد.
تصویر ظروفی از یک گور باستانی، که در آن غلات قرار می دادند، عکس شماره ۳۵۱۱.
لوگو درک و عشق به طبیعت آینده بشر را تضمین می کند، عکس شماره ۱۵۲۸.
. . . ادامه دارد و باز نویسی می شود . . .
تاریخ صنعت چای ایران
از زمان آزاد سازی تجاری در بنادر و مناطق آزاد قانونی و غیر قانونی، از حدود دهه ۷۰ هجری خورشیدی، و واردات بی رویه چای، صنعت چای ایران بشدت آسیب دیده است. ولی مسئولین و دست اندر کاران مردمی این صنعت، سعی در نگهداری و رونق بخشیدن به تولید و صنعت چای ایران را دارند. قدرت و برد و سود تجارت، خیلی بیشتر از کار و زحمت و تولید است، بنابر این برد به نفع تجارت چای تغییر کرده است، بویژه بخاطر تبلیغات و همراهی بعضی از ارگان های رسمی و غیر رسمی.
کشت و صنعت چای در ایران ــ از دوران تمدن کهن جی، قهوه یکی از نوشیدنی ایرانی ها گردید، که از مصر و آفریقا می آوردند. سپس از ابتدای دوران استعمار، با ورود بازرگانان اروپایی چای جایگزین آن شد. جهانگردان از مصرف چای در قرن هفدهم یعنی عصر صفویه گزارش هایی نوشته اند. گویند کشت و صنعت چای در ایران قدمتی صد ساله دارد، ولی در متونی متوجه شدم، که چای بعنوان دارو از گذشته های دور بوده است.
در نوشته های جدید آمده، محمد میرزای کاشف السلطنه ملقب به چایکار ۱۲۴۴-۱۳۰۸ نخستین کسی است، که در ۱۹۰۰م، سه هزار نهال چای را از دره کانگرای در هیماچال پراوش هندوستان به ایران آورد، و به طور موفق در زمینی واقع در لاهیجان غرس نمود، و مظفر الدین شاه امتیاز کشت چای در تمام نقاط ایران را به او واگذار کرد. وی با توجه به شرایط آب و هوایی مشابه شمال ایران و هندوستان، کوشش کرد در منطقه لاهیجان و اطراف، کشت چای را توسعه بخشد.
کاشف السطنه روشنفکر و نوآور میهن دوستی بود، که در سال ۱۲۸۵ش به فرمان رسمی مجلس شورای ملی نخستین شهرداری به سبک جدید را در تهران بنیان گذاشت، و خود نخستین شهردار تهران شد. آن زمان ایران بشدت زیر نفوذ استعمار بود، و مقامات حکومتی و محلی در مقابل هر حرکت سازنده بشدت مقاوت نشان می داند. اما کاشف السلطنه توانست کشت و صنعت چای را در ایران بنیان گذارد، و نخستین کارخانه چایسازی در ۱۳۱۲ احداث گردید، و اولین صنعت تبدیلی غذایی ایجاد شد.
اکنون چای به نوشیدنی اصلی مردم ایران جهت تمدد اعصاب و تجدید نیرو تبدیل شده است، چای در همۀ خانه ها جای دارد، و با سنت و تشریفات متنوع مردم ما تهیه و مصرف می گردد. در مراسم، اعیاد، جشنها و سوگواریها، در شهرها و روستاها و عشایر، جایگاه خود را دارد، در میانه وقت کار نوشیدنی لذت بخش همگان است. مردم حتی به هنگام مسافرت، در کنار همۀ ضروریات، وسایل تهیۀ چای را به همراه دارند. قهوه خانه ها و چایخانه ها در سراسر ایران، از دیر باز جایگاه تجمع سنتی به حساب می آیند، که خود مرکزی جهت انتقال و بازگویی جنبه های مهمی از فرهنگ و اسطوره ها و قصه های ایرانی شده است.
چای ایرانی از کیفیت بالایی در دنیا برخوردار است، از این رو نباید انگیزه تولید این محصول استراتژیک را از کشاورزان گرفت، تا آنان مجبور به تغییر کاربری زمین های خود شوند، و از سویی این امر باعث خروج منابع و ارز کشور گردد. امید است با بهبود سطح کیفی چای ایرانی، زحمت چایکاران داخلی نادیده گرفته نشود، که درآمدشان از همین چای است، باید تلاش نمود به کمیت و کیفیت اهمیت بیشتری داده شود. گیاه چای ایران از بوته های چینی آسامیک است، و اکثر کشاورزان باغات شمال چای را با دست می چینند، که به تبع طعم و رنگ بهتری از کار ماشینی دارد، ولی غیر پیشرفته و زحمت و نیرو بر می باشد، و محصولشان را به صورت غیر استاندارد به کارخانه ها حمل میکنند.
جمعیت ایران در حدود ۱% جمعیت جهان است، اما بالغ بر ۵ درصد مصرف کل چای جهان به ایران اختصاص دارد، و سومین مصرف کننده بزرگ چای در جهان است. اگر چه ایران نیز با حدود ۶/۲% تولید چای هشتمین تولید کننده چای جهان محسوب می شود، اما کمتر از نیمی از مصرف خود را می تواند از تولید داخلی تأمین نماید. میزان مصرف چای خشک بنابر آمار های رسمی سالیانه در حدود یکصد هزار تن است، که تقریباً نیمی از این مقدار تولید داخلی است. گاه تولید داخلی تا هفتاد هزار تن نیز در سال های گذشته گزارش شده است، این مقدار چای تولیدی در حدود ۳۵۰۰۰ هکتار از اراضی شمال کشور عمدتاً گیلان به ویژه در منطقۀ لاهیجان و نوار باریکی از غرب مازندران مانند چلاسر و جل به عمل می آید.
باغات چای لاهیجان با وسعت حدود هشت هزار هکتار، یک سوم کل مساحت زیر کشت چای کشور را تشکیل می دهند. در حدود یکصد و سی کارخانه چایسازی، برگ های سبز را به چای خشک تبدیل می کنند. برای تأمین نیاز مصرف به جز تولید داخلی، سالانه در حدود پنجاه هزار تن چای خارجی به طور رسمی و حدود بیست هزار تن غیر قانونی وارد کشور می شود، که تعیین نسبت های اقتصادی واردات با تولید داخلی بسیار حائز اهمیت می باشد.
با ضریب تبدیل حدود یک به چهار از برگ سبز، چای به دست می آید، بر اساس آمار فائو سطح زیر کشت کل در جهان حدود سه ملیون هکتار است، که ۹۵ درصد آن متعلق به کشور های در حال توسعه، و بقیه به کشور های توسعه یافته اختصاص دارد. مصرف سرانه انواع مختلف چای در جهان از ۳۹۵ تا ۴۶۰ گرم در نوسان بوده است، که متوسط رشد سالیانه مصرف انواع چای در حدود ۶/۱% است. بیشترین مقدار مصرف سرانه چای در جهان به انگلستان و ایرلند اختصاص دارد، که بعلت داشتن صادرات مجدد مصرف داخلی آنها قابل تشخیص نمی باشد. لیبی، ترکیه، آذربایجان، ایران، سیلان، بنگلادش، هندوستان و ایتالیا نیز جزو کشور های پرمصرف هستند.
سهم چای مصرفی در سبد هزینه خانوار ایرانی در حدود ۲/۰% تا ۵/۰% است. تولید جهانی چای در حدود ۵/۴ میلیون تن برآورد می شود، که از این مقدار سهم کشور های هندوستان، سیلان و کنیا به ترتیب برابر ۸۵۰ هزار تن ، ۳۰۰ هزار تن و ۲۵۰ هزار تن است. این کشورها از صادر کنندگان مهم چای در جهان به شمار می روند، تولید کننده های چای، سریلانکا، چین، ژاپن، کنیا، اوگاندا، گرجستان، می باشند. اقتصاد چای در ایران، به مناسبات اقتصاد سیاسی جهان بستگی دارد، سالانه حدود ۳/۲ میلیون تن چای در دنیا تولید می شود، گردش مالی چای جهان در سال حدود ۵۰۰ میلیارد دلار می باشد. با افزایش قیمت چای در بازار جهانی، در بازار داخلی هم طی یک سال اخیر روند صعودی داشته است، علت افزایش قیمت چای در جهان مانند بقیه محصولات غذایی بوده است.
هم اکنون ۱۰۴ کارخانه چایسازی از مجموع ۱۲۸ کارخانۀ بخش خصوصی عضو سندیکا هستند، مرکز اصلی سندیکای کارخانه دارن چای در شهر لاهیجان است. سندیکای کارخانجات چای شمال نهادی صنفی و مدنی است، که در سال ۱۳۴۱ جهت هماهنگی در امر تولید و مشارکت در سیاست گزاری های مربوط به صنعت چای با عضویت کارخانجات چایسازی تأسیس گردید. سندیکا در سال های فعالیت خود، و به خصوص از سال ۱۳۷۷ به طور رسمی در تصمیم گیری های مربوط به چای حضور داشته است.
در کشور ما در حدود ۵۸۰۰۰ خانوار چایکار به امر باغداری چای و حدود ۸۵۰۰ نفر به طور تمام و نیمه وقت در فعالیت های صنعت چای اشتغال دارند. شمار اشتغال کل مربوط به چای را می توان با برآورد سهم کاری شاغلان بخش تجارت چای، خرده فروشان چای، قهوه خانه ها و نظایر آن بدست می آورد. نیروی های اصلی تولید چای در کشور کوشیده اند، تا با بهینه سازی اقتصاد کشت و صنعت چای، این محصول ملی را رونق بخشیده، و در جهت خودکفایی و رفاه مصرف کنندگان گام بردارند. امید واریم روزی برسد، که مردم چای ایرانی را به چای خارجی ترجیح دهند.
یک گزارش دیدنی
در اولین روز کار فصلی کارخانه چایسازی چلاسر، بمنظور دیدار و تهیه گزارش به کارخانه چایسازی جناب آقای دریانی رفتم. ضمن خوش آمد گویی های خیلی عالی توسط مدیریت محترم و کارکنان عزیز، آقای دریانی فرمودند: هر کس که وارد کار تولید چای می شود، باید عشق به چای داشته باشد، نه عشق به پول و درآمد های مضاعف. ایشان ضمن در دست گرفتن مشتی برگ سبز چای، با عشق و لطافت خاص آنها را بو کردند، و گفتند: ببینید چه عطر خوبی دارد. در واقع همین عشق به طبیعت، باعث شده ایشان شخص نیکوکار و سالم و خوب باشند.
توجه: مشروح گزارش در فیلم پائین همین صفحه.
عکس یک بسته چای چلاسر، عکس شماره ۸۶۶۸.
مافیای چای
مافیای های گوناگون اقتصادی در جهان و همه کشورها بدلیل وجود ساختار کنونی تاریخ اجتماعی نظام سرمایه داری شکل گرفته است، که باید توسط تاریخ نگاران درباره آنها نوشته شود، و سپس متخصص های اجتماعی و سیاسی آنها را بررسی نمایند. مطلب زیر را در اینترنت یافتم و جالب دیدم:
ــ درگذشت صاحب چای احمد و بنیان گذار بیمارستان افشار دزفول، "احمد افشار" در خبری که به قلم فرید انصاری دزفولی در سایت انقلاب اسلامی درج شده است، آمده است: چهارشنبه ۲۱ دی حاج احمد افشار صاحب چای احمد، که یکی از نادر خیرین ایرانی اهل دزفول است در لندن درگذشت. کمتر ایرانی یافت می شود که اسم چای احمد را نشینده باشد. در منزل اکثر ایرانی ها چای احمد یافت می شود بدون آنکه بدانند صاحب آن کیست، اما در بین دزفولی ها و بسیاری از ایرانیان معروفیت ایشان نه بخاطر چایش، که بخاطر انجام کار های بشردوستانه اش بود. هیچ دزفولی نیست که از بیمارستان افشار که او بنیادش نهاده بود بهره مند نشده باشد. زمانی که در شهر دزفول تنها یک شیرو خورشید (هلال احمر) با حداقل امکاناتی که عمدتاً جوابگوی نیاز های درمانی بهداشتی شهر بزرگی چون دزفول و اطرافش نبود، وجود داشت، او اقدام به تاسیس اولین بیمارستان مجهز در این شهر کرد. بعلاوه یادآوری می شود که بیمارستان جندی شاپور در دوران شاه قبلی در اهواز توسط خاندان افشار مرمت شد، و مبدل به آن بیمارستان معروف جندی شاپور گشت، که افتخار خوزستان و ایران گردید. قبل از آن بیمارستان جندی شاپور در اهواز علیرغم سابقه تاریخی اش یک بیمارستان کوچکی با امکانات محدود بود. در ضمن بیمارستان شماره ۲ جندی شاپور در منطقه گلستان اهواز با یاری حاج احمد افشار و خانواده اش پی ریزی و ساخته شد.
در اهواز و دزفول هیچ نیازمندی به در خانه آنان نرفت، که نا امید برگردد. به بسیاری از محصلین ندار پول می داد تا به ادامه تحصیل بپردازند. در ایام عید نوروز برای اکثر محصلین غیر مرفه مدارس لباس نو تدارک می دید، و بین آنان بخش می کرد. حاج احمد فشار و خانواده اش خدمات عدیده ای به نوع بشر کرده اند. آن مرحوم تنها بنیانگذار بیمارستانی در دزفول و اهواز نبوده است. ساخت بیمارستانها، مدارس، موسسات خیریه در ایران و سایر کشورهای دنیا مثل هندوستان، سریلانکا، چچن و…. اعمالی هستند که باعث شده اند آنان بتوانند در قلوب بسیاری از مردم جهان جای بگیرند و آنان را شاد کنند.
اولین بار که او را دیدم مهربانیش را با تمام وجودم احساس کردم، و زیبائی واقعی نیکی را در صورتش یافتم. او اصلی ترین امدادگر انجمن حمایت از معلولین ایرانی بود. وقتی یکی از تلویزیون های ایرانی با من تماس گرفته بود تا از او مستندی بسازد، این پیام را به ایشان رساندم در پاسخ گفت: «حاضرم بشرطی که فیلمم را بعد از مرگم نشان دهند.» روزی برایم می گفت: «آقای انصاری بچه بودم دوست داشتم پزشک شوم، تا به مردم کمک کنم. دست روزگار مرا به بازار کشاند، ولی بخود گفتم اگر از طریق پزشکی نتوانسته ام به مردم یاری رسانم، حال از این طریق می توانم به آنان کمک رسانم.» مردان خدایی چون احمد افشار هرگز نمی میرند.
نظرهای زیر در همان صفحه آمده بود:
نظر چایکار گیلانی: سلام دوستان از این که خواندم سایت روشنگر شما آقای افشار را به عنوان یک خیر نام برده بسیار شگفت زده شدم. ممکن است ایشان در امر خدمت رسانی به معلولین و افراد مستمند منشا خیر و برکاتی بوده، اماهمین آقا با دست داشن در مافیای گسترده واردات چای به کشور آن هم از نوع چای غیر مرغوب، آلوده به انواع رنگها و اسانس های غیر مجاز، آن چنان بلایی بر سر چای کاران و چای فروشان گیلانی آورده، که بسیاری از آنان به خاک سیاه نشسته و از شرمساری طلبکاران، جرات خروج از خانه های خود را ندارند. اقدامات این گونه آقای افشار و هم صنفان ایشان در واردات چای در کنار این ضربه تجاری، بر سلامت مردم ایران نیز تاثیر فراوان بر جای گذاشته است. با اقدامات مشعشع ایشان چای ایرانی که فاقد رنگ و اسانس و عطر تقلبی است، از سفره ایرانیان خداحافظی کرده، و به جای آن چای خارجی از جمله احمد جایگزین شده که ارمغان آن برای ایرانیان، چیزی جز افزایش سرطان دستگاه گوارش و نارسایی کلیه نبوده است. پیش از آن که این گونه القاب دهن پرکن را به افراد بدهید، از معتمدین گیلان و لاهیجان نیز پرسشی در باره ماهیت عملکرد این افراد بر سرنوشت خانواده های چایکار ایرانی نیز جویا شوید.
پاسخ نویسنده مطلب: دوست عزیز چرا گناه دیگرانو می شوری؟ واقعا برای جامعه ی ایرانی متاسفم که داره با خودش اینجوری تا می کنه.
نظر محمد: من شخصا با این خانواده محترم اشنا و مجری ساخت بیمارستان جندی شاهپور بودم و انچه میدانم همگی انسان های بزرگ و شریف و عارف و خیر بودند و کمک های شایانی به بیمارستان نمودند یادش جاودان و بخانواده محترم افشارین بخصوص اقای مهندس تقی افشار تسلیت میگویم.
نظر انوش راوید: امید است روزی برسد بجای اینکه با خوب و بد دیگران را مطرح کنیم، جمعی از شاخصها و اطلاعات و داده ها را در کنار هم قرار دهیم. مافیا های مختلف در دل محیط و ساختار تاریخی اجتماع ایجاد می شود، نه در ذات اشخاص، بزرگترین افراد مافیا های ایتالیایی و نیویورکی و غیره، خیرترین افراد هم هستند، و حتی گاهی در خلوت خودشان گریانند. این مسئله را نباید در ذات افراد پیدا کرد، جنایتکار و خشک و خشن و مالی و مافیایی از جامعه است، نه از شخص.
مستندهای مربوط
مستندهای بیشتر را در آپارات وبسایت ارگ ایران ببینید، لینک آن در ستون کناری
توجه ۱: اگر وبسایت ارگ به هر علت و اتفاق، مسدود، حذف یا از دسترس خارج شد، در جستجوها بنویسید: انوش راوید، یا، فهرست مقالات انوش راوید، سپس صفحه اول و یا جدید ترین لیست وبسایت و عکسها و مطالب را بیابید. از نظرات شما عزیزان جهت پیشبرد اهداف ملی ایرانی در وبسایت بهره می برم، همچنین کپی برداری از مقالات و استفاده از آنها با ذکر منبع یا بدون ذکر منبع، آزاد و باعث خوشحالی من است.
توجه ۲: جهت یافتن مطالب، یا پاسخ پرسش های خود، کلمات کلیدی را در جستجو های ستون کناری وبلاگ بنویسید، و مطالب را مطالعه نمایید، و در جهت علم مربوطه وبلاگ، با استراتژی مشخص یاری نمایید.
توجه ۳: مطالب وبسایت ارگ و وبلاگ گفتمان تاریخ، توسط ده ها وبلاگ و وبسایت دیگر، بصورت خودکار و یا دستی کپی پیس می شوند، از این نظر هیچ مسئله ای نیست، و باعث خوشحالی من است. ولی عزیزان توجه داشته باشند، که حتماً جهت پیگیر و نظر نوشتن درباره مطالب، به اصل وبلاگ من مراجعه نمایند.