تاریخ و جغرافیای لباس زنانه در ایران
ایران تاریخی با جمع کشورهای نوروز باستانی در قاره کهن بدلیل داشتن شرایط آب و هوایی گوناگون چهار فصلی، لباس های زیبایی شکل گرفته است، بمرور درباره آنها می نویسم و ادامه می دهم. امید است در هر شهر و دیار موزه لباس های محلی ایجاد شود، تا خاطره ای و شاید دانشی از پوشش های تاریخی ایران، برای آیندگان بماند.
لباس معروف به قاسم آبادی
لباس قاسم‌آبادی از قدیمی ترین و اصیل ترین لباس های ایران و مشرق زمین است، که در جشنواره های بین المللی مختلف مد و لباس، حائز جوایز ویژه شده است. لباس زنان قاسم آباد به دلیل تنوع رنگی زیاد و جذابیت بالا، بسیار معروف بوده و عمومیت پیدا کرده است، به طوری که نشانه هایی از این لباس در نقاط دیگر جلگه شرق گیلان دیده می شود. به گفته محققان این طرح لباس قدمتـی بیـش از چهار هزار سال دارد.
این لباس شامل یک روسری زیرین به نام (مندیل) که به جای آن از کلاه نیز استفاده شده، و با تعداد زیادی سکه در قسمت پیشانی تزیین می شود، البته این کلاه مختص قاسم آباد نیست، جلیقه این لباس به مانند جلیقه های دیگر بوده با فرق این، که با سکه تزئین شده است. پیراهن لباس قاسم آبادی تفاوت خاصی با پیراهن های نقاط مختلف گیلان دارد.
دامن آن از پارچه ساده و یا گل دار که روی آن با فرم استانداردی نواردوزی شده تشکیل می شود، البته این فرم نوار دوزی در روستا های مختلف متغیر است، و در واقع تکمیل دهنده لباس های مجلسی روستا های همجوار قاسم آباد شده است.
عکس عده ای از مردم گیلان، عکس شماره ۴۵۳۱ .
طرح لباس ــ لباس قاسم آبادی در اصل از ۱۰ تکه تشکیل، و ابداع آن به اهالی قاسم آباد گیـلان نسبت دارد، زیبایی لباس مذکور باعث شده زنان اقصی نقاط گیلان ضمن ایجاد تغییرات محلی، آنرا انتخاب کنند. این لباس را در جشن ها و عروسیها می پوشند، و در رقص قاسم آبادی مراحل تهیه برنج یا دیگر محصولات کشاورزی را به نمایش می گذارند.
1 – کُولا: کلاهیست سبزرنگ، گروهی تمام سطح آن را منجوق دوزی شده است. عده ای ترجیح می دهند نیمی از سطح کولا را سکه نصب کرده، و مابقی را منجوق دوزی نمایند. (در رقـص محـلی این تکه استـــــفاده نمی شود).
2 – سیا دَسمال (دستمال سیاه): دو گوشه ی این روسری مربع شـــــــــــکل همچو عمامه بر خلاف هم از دور سر گذشته و روی پیشانی گره می خورند ، چنگک و پیش چتری نیز بروی ایـن گره نصب می شود .
3 – پیش چتری: سنجاقی است ده سانتی که سیزده اشرفی بروی آن متصل و روی گره ســــــیا دسمال، که بالای پیشانی بسته شده به صورت افقی متصل گردیده است.
4 – چنگک: زنجیری است از جنس نقره، که نوزده اشرفی به ترتیب در ابتدا، وسط و انتهای آن تــــقسیم، و متصل شده است. این زنجیر به کمک دو قزن (چنگک)، که در ابتدا و انتهای آن واقع شــــــده بروی سیا دسمال نصب می گردد. (از یک طرف پیش چتری شروع، از پشت سر عــــــبور و به طرف دیگر پیش چتری ختم می گردد).
5 – سِوید دَسمال : این روسری سفید رنگی دو برابر سیا دسمال بوده، و شخص جهت کــــــامل تر نمودن حجاب از آن استفاده می نماید، این تکه بروی سیا دسمال بسته می شود.
6 – پیرَن : این تکه از پیراهنی تشکیل شده، که تا زانو امتداد، و یقه اش با دو دکـــمه در پشت گردن قرار دارد، لبه های آستین آن نیز مزین به نوار دوزی است. این تکه با دو شکاف در طرفین لبه، رنگ سفیدی را از آن خود کرده، و قسمت جلو آن به طور عمودی از ناحیه یقه نوار دوزی شده است.
7 – جرقده (جلیقه) : کتی است بی دکمه و آستین، با نوارهای رنگی و یا سکه تزیین و از پارچه سیاه تهیه گردیده و روی پیرن پوشیده می شود.
8 – تُومان (تنبان) : زیبایی لباس قاسم آبادی به این تکه هشت متری، که پایین تنــــــه را می پوشاند، وابسته است. تومان چین دار و نوار دوزی شده، و از آن جا که در دوختن آن از پارچه سبز استفاده می گردد، در لابلای نوار های یاد شده، که از هشت رنگ تشکیل یافته سبز چمنی به کرار دیده می شود، این نوارها به صورت افقی از بالا به پایین دور تا دور تومان دوخته می شود. برخی خیاط ها نیز سلیقه بخرج داده، و زمینه تومان را از سبز به مشکی، قرمز و … تغییر می دهند.
9- گیوه : کفشی خوش فرم، زیبا و رنگارنگ است. اغلب گیوه در روستا های اطراف قزوین دوخته می شود.
عکس زن و مرد گالش، حدود ۱۳۵۰ خورشیدی، عکس شماره ۴۵۸۹ .
عکس دو دختر نو جوان با یکصد سال اختلاف زمان، عکس شماره ۴۰۳۸، سمت چپ از اهالی چلاسر و جل، استان مازندران، سمت راست از اهالی دشتستان استان بوشهر، از یکصد سال پیش. همانگونه که در تمام عکس ها مشاهده می کنید، همگی دامن های چین چین بلند، با جلیقه رنگین و روسری حاشیه دوزی هستند، فقط سلیقه محیطی و زمانی کمی در آنها تأثیر گذاشته است، نمونه های دیگر را در تاریخ ایل های ایران ببینید.
عکس خانم زیبای شمال ایران با لباس معروف قاسم آبادی، عکس شماره ۵۷۳۵ از فیس بوک. در طول تاریخ طراحی لباس در ایران خیلی مهم بوده است، زیرا باید شرایط آب هوایی هر مکانی را در نظر می گرفتند. با تعقیب تاریخی طراحی لباس، براحتی متوجه مهاجرت های ایرانیان، به نقاط دیگر جهان می شویم. مثلاً با کمی دقت متوجه پوشش های تاریخی یونانیان، با لباس های یمنی می شوید، بزودی در این باره با عکس می نویسم.
توضیح جالب: درباره عکس فوق عزیزی از تالشستان ایران نوشت: …. اصلیت این لباس تالشی است، و ایشان در نظر بعدی ادامه دادند: درود ممنون از عنایت حضرتعالی، زن شمالی با لباس موسوم به قاسم آبادی، بهتر می دانید زنان تالش (تالش بزرگ از ماسال و فومن و ماسوله و صومعه سرا گرفته تا تالش و رضوانشهر و آستارا)،
نیز لباسی مشابه آن می پوشند؛ البته لباس زنان شهر تالش و آستارا کمی متفاوت بوده، و رنگهایش سنگین تر است….
همانگونه که می بینید این عزیز خود در ادامه نوشته اند، "لباس های مشابه"، بله عزیزان، شمال ایران بدلیل رطوبت و یک نواختی آب و هوا، و نیز فرهنگی و تاریخی، لباس های مشابه رایج گردیده است، که در هر شهر و دیار کمی تغییر سلیقه گرفته است. توجه مهم، جوانان باهوش هر شهر و روستا، از زبان و فرهنگ و پوشاک و بود و نبود تاریخی و غیره دیار خودتان بگویید و بنویسید، به وبها و نشریات ارسال نمایید، فرهنگ و تاریخ خود را بسرعت و بشدت معرفی نمایید، و نگذارید در فرهنگ قرن ۲۱ اسمیله گردد، من نیز آماده ام ارسال های شما را با افتخار در وبلاگم پست نمایم.
این را هم بگویم، در این زمان که استعمار و امپریالیسم نمی خواهد سر به تن ایران و ایرانی باشد، تعدادی زبان و فرهنگ در قرن ۲۰ ایران، همانند بسیاری از نقاط دیگر جهان، بطور کلی پاک شده و از بین رفته است. در ایران بمنظور تحقیق و تحلیل های تاریخی، بطور مستمر نیازمند دریافت اطلاعات زبانی و فرهنگی از مردم هر شهر و روستا هستیم. باید کاری کنیم که نگهداری تاریخ و فرهنگ، یک از اصول مهم اجتماعی و درسی شود، و در مدارس نمره ای انضباطی داشته باشد، بارها در اینباره توضیح نوشته ام، پس، بمنظور مقابله با دشمنان تاریخی ایران، در حفظ و نگهداری فرهنگ و تاریخ اجداد خود و معرفی آن، کوشا باشیم.
عکس قدیم و جدید لباس قاسم آبادی، عکس شماره ۴۵۲۷، هم اکنون برای دیدن شلیته های پرچین و بلند لباس زن گیلان، باید کیلومترها دشت را پیمود تا شاید بانویی را دید، که با طره های خاکستری مو، لباسی محلی به تن کرده، و خاطره ای از گذشته باشد.
سبز= جنگل های شمال ایران، سفید= آسمان شفاف مرکز ایران، قرمز= سرخی فجر خلیج فارس
توجه: اگر وبلاگ به هر علت و اتفاق، مسدود، حذف یا از دسترس خارج شد، در جستجوها بنویسید: وبلاگ انوش راوید، یا، فهرست مقالات انوش راوید، سپس صفحه اول و یا جدید ترین لیست وبلاگ و عکسها و مطالب را بیابید. از نظرات شما عزیزان جهت پیشبرد اهداف ملی ایرانی در وبلاگم بهره می برم، همچنین کپی برداری از مقالات و استفاده از آنها با ذکر منبع یا بدون ذکر منبع، آزاد و باعث خوشحالی من است.