چهارشنبه سوری عمو نوروز حاجی فیروز از مهمترین مراسم و جشنهای خیابانی آغاز نوروزی در ایران است. درباره ریشه تاریخی این مراسم خیلی گفته و نوشته اند، در این برگه به این مراسم و جشنهای خیابانی اشاره ای می کنم.
چهارشنبه سوری عمو نوروز حاجی فیروز
تصویر سنگ نگاره ای از تخت جمشید، عکس شماره ۳۳۰۸.
لوگو افسانه ها و جشنهای کهن فراموش نشود، عکس شماره ۱۵۳۱.
برگه 1281 پیوست لینک زیر است:
چهارشنبه سوری عمو نوروز حاجی فیروز
چهارشنبه سوری
در چهارشنبه سوری، جشن آتش در تمام سرزمین های تاریخی ایران شعله می کشد. آتش اولین دست آورد دانایی بشر است، که از برکت آن رشد و تکامل تمدن حاصل شده است. آتش چهارشنبه سوری یاد آور آن است، که ما باید تمام دست آورد های نیاکان مان را قدر گذاریم، حتی اولین آن را که آتش باشد.
تصویر آتش چهارشنبه سوری، عکس شماره ۷۲۰۶.
مردم ایران در سراسر دنیا علاقمندند، که چهارشنبه سوری را با متانت و آرامش، و ضمن حفظ تمدن عالی تاریخی ایرانی برگزار کنند، و امید است مسئولین مربوطه محترم دولت جمهوری اسلامی، شرایطی ایجاد نمایند، تا این جشنواره کهن ایرانی بخوبی و بدون خطر و تنش برگزار شود.
جشن چهارشنبه سوری در شاهنامه فردوسی
ستاره شمر گفت بهرام را <><> که در «چارشنبه» مزن کام را
اگر زین بپیچی گزند آیدت <><> همه کار ناسودمند آیدت
یکی باغ بُـد در میان سپاه <><> از این روی و زان روی بُـد رزم‌گاه
بشد «چارشنبه» هم از بامداد <><> بدان باغ که امروز باشیم شاد
ببردند پر مایه گستردنی <><> می و رود و رامشگر و خوردنی
ز جیحون همی آتش افروختند <><> زمین و هوا را همی سوختند
از شاهنامه فردوسی، تصحیح رستم علی‌یف (علیپور)، انستیتوی خاورشناسی آکادمی علوم اتحاد شوروی، جلد هشتم، مسکو، ۱۹۷۰، ص ۳۷۷ تا ۳۷۹؛ بیت آخر به نقل از نسخه دستنویس موزه بریتانیا.
چهارشنبه سوری عمو نوروز حاجی فیروز
ریشه یابی واژه چهارشنبه سوری
ــ شنبه = شن = سن = سان = خورشید + به = وارد شده، شنبه = خورشید رسید.
ــ یک و دو و سه و چهار و پنج، + شنبه.
ــ فرای دی = فرای = آزادی + دی = روز.
ــ فرای = فر = گسترده، والا + ای = ا + ی = اعلام.
ــ چهارشنبه سوری، سوری = سو = عنصر آتش که در سوخته و سوزان وجود دارد.
ــ سوخته = سو + خته = ختم، ختنه، ختان، ختن = پایان آتش.
ــ سوزان = سوزا = سو + زان = زان پس، در شدن، پرکننده.
ــ سو = قرمز، آتشی، هیجان، انرژی.
ــ سور = سو + ر = وابسته به = سور جشن و سور ورق بازی.
ــ سوری = سو + ری = بجا آورنده، انجام دادن، بیرون کردن.
ــ ریختن = ری + ختن.
ــ سورخ = سو یا رنگ آتش + رخ = نما، که به مرور زمان آوای آن تغییر کرده، و سرخ شده است، سرخ کردن غذا نیز از سو در سوزان و سوخته می آید.
ــ سومر = ماد سرخ.
چهارشنبه سوری عمو نوروز حاجی فیروز
عمونوروز
عمو نوروز یا بابا نوروز یکی از نمادهای نوروز در فولکلورِ ایرانیان است، که در شب‌های جشن نوروز، برای بچه‌ها هدیه می آورد ، و به همراه حاجی فیروز سفر می‌کند. از ویژگی‌های عمو نوروز زلف و ریش سفید کلاه نمدی، کمربند ابریشمی آبی، شال سفید و شلوار کتان و گیو تخت نازک است.
مهم ــ طرح بابا نوروز و حاجی فیروز با پیروزی اسکندر اشکانی میترایی به اروپا رفت، و نمونه خود را بنام بابانوئل در مسیحت بجا گذاشت.
چهارشنبه سوری عمو نوروز حاجی فیروز
معرکه گیری حاجی فیروز
روز های پرشور قبل از جشن عید نوروز در خیابانها حاجی فیروزها را می بینیم، که می خوانند: حاجی فیروزه، سالی یه روزه، و اگر رویتان را گشاده نیابند برایتان خواهند خواند: ارباب خودم چرا نمی خندی، و این ترانه را با صدای پرزنگ دایره دستی همراه می کند.
از گذشته های دور این ساده ترین سنت معرکه گیری خیابانی در نوروز بود، که از ایران به غرب رفته سانتا کلاوس و یا بابانوئل نامیده شده، و در سال نو با خواندن ترانه های زیبا، به کودکان هدیه می دهد.
عکس تاریخی حاجی فیروز، از فصل دوم کتاب تاریخ معرکه گیری: The History of the Harlequinade 1915، عکس شماره ۴۴۴۵.
سال نو میلادی در اروپا مرد سیه چرده ای را همراه سانتا می بیند، که با حرکات شادی بخش و گاها دلقک گونه، شیرینی و ابنبات میان بچه ها پخش می کند، این شباهت تصادفی نیست، و ریشه در تاریخ ایران، حکومت اشکانیان و ائین مهر و میترا دارد.
عکس حاجی فیروز های بدلی در اروپا، عکس شماره ۴۴۴۶.
چهارشنبه سوری عمو نوروز حاجی فیروز
حاجی فیروز
حاجی فیروز در آخرین روزهای هر سال، در کنار عمو نوروز، به خیابان شهرها می‌آید، تا آمدن نوروز را به مردم خبر دهد. او یک مرد لاغراندام و سیاه صورت، با کلاه دوکی و گیوه‌های نوک‌تیز و جامه قرمز است. دایره زنگی و دنبک می زند، و با رقص و شیرین‌کاری و خواندنِ آواز کوبه‌ای، پایان زمستان و آغاز بهار را با خوشی و شادی خبر می دهد.
شعرها و آوازهای حاجی فیروز
حاجی فیروزه
حاجی فیروزه، سالی یه روزه،
همه می‌دونن، منم می‌دونم،
عید نوروزه، سالی یه روز،
اربابِ خودم،
ارباب خودم، سامبولی بلیک !
ارباب خودم، سرِتو بالا کن!
ارباب خودم، لطفی به ما کن،
ارباب خودم، به من نگاه کن!
ارباب خودم، بزبز قندی،
ارباب خودم، چرا نمی‌خندی؟
بشکن بشکنه…. بشکن بشکنه، بشکن!
من نمی‌شکنم، بشکن!
اینجا بشکنم، یار گله داره،
اونجا بشکنم، یار گله داره،
هر جا بشکنم یار گله داره،
این سیاه بیچاره چقدر حوصله داره!
چهارشنبه سوری عمو نوروز حاجی فیروز
بود و نبود چهارشنبه سوری
درباره تاریخ چهارشنبه سوری زیاد نوشته اند، براحتی در اینترنت قابل دسترسی است. اما بعضی می گویند چهارشنبه سوری در تاریخ باستان ایران نبوده و نباید باشد. گفته های این عده این است، که در تقویم ایران باستان چهارشنبه نداشتیم، و شنبه ها واژه ای عبری است، و از روی آتش پریدن نیز در دین زرتشتی درست نیست، و از این دست گفته ها.
ولی در خیلی جاها هم می خوانیم، که در همه تاریخ ایام هفته را بشماره می گفتند، ولی در بعضی دینها و آئینها مانند زرتشتی برای آنها نام جانبی هم داشتند. شنبه نیز واژه کهن ایرانی است، در بالای همین برگه از آن نوشتم. عبری سه هزار ساله ریشه در آرامی پنج هزار ساله دارد، و آرامی نیز همان زبان ایر است، و ریشه در تمدن کهن هفت هزار ساله ایران دارد.
باید پریدن از روی آتش را در دین زرتشتی بررسی کرد، آتش مقدس با آتش طبیعی خیلی تفاوت دارد. آتش عنصر جدا نشدنی از تمدن است، و در همه جا وجود دارد، در آتش زدن علفهای هرز تا پختن غذا و ذوب فلز و همه کارها. بهمین جهت نمی شود آتش را در کلیت آن مقدس و ممنوع برای کارها یا کاری شمرد. اگر ممنوع برای کاری شود، از اهمیت آن کاسته شده، و از دید مردم آن دین به مسخره می ماند. آتش مقدس با آتش عمومی اشتباه نشود.
موضوع دیگر که عده ای می گویند چهارشنبه سوری نباید باشد، بخاطر جو یا شرایط امروزی آن در استفاده از ترقه های انفجاری و خطرات جانبی آن و سرو صدهای زیاد ایجاد شده است. این جو و شرایط امروزی است، که حاکم بر یکی از زیباترین و با آرامش ترین جشنها و مراسم ایرانی شده. منجمله این شرایط، سیستم تربیتی آموزشی، شرایط جنگی و دشمن طلبی کشور، و غیره می باشد.
این جو خطرناک بزودی در ادامه رشد و تکامل اجتماعی ایران از بین خواهد رفت، و آرامش به کشور باز خواهد گشت، و خودبخود با وجود آرامش مراسم چهارشنبه سوری بشیوه تاریخی و جشنواره ای آن برمی گردد. نباید یکی از بهترین مراسم کشور را از تاریخ خود حذف کنیم، که شدنی هم نیست. بلکه بهتر است تا می توان آموزش برای درست اجرا کردن آن به جامعه منتقل کرد.
پرسش از عموم: آیا بنظر شما باید چهارشنبه سوری را از فرهنگ خود حذف کنیم یا نکنیم؟
چهارشنبه سوری عمو نوروز حاجی فیروز
جشن شادی خیابانی آخر سال
جشن شادی خیابانی آخر سال می تواند مانند چند جشن خیابانی دیگر ایران، با چیدن صندلی در کوچه و خیابان، و پخش شیرینی و چای و شربت بعد از مراسم چهارشنبه سوری بمنظور آرامش دهی و نیایش و شکر گزاری برگزار شود. با درست برپا کردن جشنهای ایرانی براحتی می توان جو خشن حاکم، مانند چهارشنبه سوریهای این چند دهه را به راه درست تاریخی آن هدایت کرد.
……………
برچسبها: چهارشنبه سوری، عمو نوروز، حاجی فیروز، بابانوئل، بابا نوروز، شعر حاجی فیروز، جشن خیابانی.
………….
چهارشنبه سوری عمو نوروز حاجی فیروز
مستندهای مربوط
مستندهای بیشتر را در آپارات وبسایت ارگ ایران ببینید، لینک آن در ستون کناری
ایوان خسرو یا طاق کسری یا ایوان مدائن برجسته‌ترین یادگار شاهنشاهی ساسانیان، در تیسفون واقع در کشور عراق کنونی است. این ایوان با عرض ۲۵ متر پس از پل گاومیشان در ایران، عریض‌ترین طاق معماری باستان است. بلندی آن ۳۷ متر و پهنای نزدیک به ۵۰ متر دارد. بر بالای این طاق، زمانی یک دیواری به بلندی ۷ متر وجود داشت. همیشه زیبایی و عظمت این کاخ مورد توجه و حیرت شاعران و جهانگردان و تاریخ‌نگاران بود.
……………………….
توجه ۱: اگر وبسایت ارگ ایران به هر علت و اتفاق، مسدود، حذف یا از دسترس خارج شد، در جستجوها بنویسید: تارنمای انوش راوید، یا، فهرست مقالات انوش راوید، سپس صفحه اول و یا جدید ترین لیست وبسایت و عکسها و مطالب را بیابید. از نظرات شما عزیزان جهت پیشبرد اهداف ملی ایرانی در وبسایت بهره می برم، همچنین کپی برداری از مقالات و استفاده از آنها با ذکر منبع یا بدون ذکر منبع، آزاد و باعث خوشحالی من است.
توجه ۲: جهت یافتن مطالب، یا پاسخ پرسش های خود، کلمات کلیدی را در جستجو های ستون کناری ارگ ایران بنویسید، و مطالب را مطالعه نمایید. در جهت دانش مربوطه این تارنما، با استراتژی مشخص یاریم نمایید.
توجه ۳: مطالب وبسایت ارگ ایران، توسط ده ها وبلاگ و تارنمای دیگر، بصورت خودکار و یا دستی کپی پیس می شود، از این نظر هیچ مسئله ای نیست، و باعث خوشحالی من است. ولی عزیزان توجه داشته باشند، که حتماً جهت پیگیر و نظر نوشتن درباره مطالب، به ارگ ایران مراجعه نمایند.
پرسشهای خود را ابتدا در جستجوهای تارنما بنویسید، به احتمال زیاد پاسخ خود را می یابید
جهت آینده ای بهتر دیدگاه خود را بنویسید، و در گفتگوهای تاریخی و جغرافیایی و اجتماعی شرکت کنید