زیر ساختهای سبز برای ایران به معنی بهره گیری از طبیعت برای تولید زندگی طبیعی است. بعلت پول نفت و عشق به واردات در ایران، زیر ساختهای سبز برای ایران، جای خودش را به زیر ساختهای پولی و وارداتی داده است. امید است دانشوران و هوشمندان آینده نگر برای ایران، به مهم زیر ساختهای سبز برای ایران توجه زیاد و اساسی نمایند. توجه اساسی یعنی پیگیری و نفوذ در سیستمهای حکومتی و اداری ایران، جهت قانونمند شدن زیر ساختهای سبز برای ایران است
زیر ساختهای سبز برای ایران
لوگو تخصصی و تخصصی تر باشیم، عکس شماره ۱۵۲۹.
برگه 1318 پیوست لینک زیر است:
زیر ساختهای سبز برای ایران
زیر ساختهای سبز برای اقلیمهای خشک و نیمه خشک
تدوین: دکتر شاهرخ رضایی
زیر ساختهای سبز مجموعه‌ای از اقدامات سازه‌ای و غیر سازه‌ای است، که از پروسه‌ها و چرخه‌های هیدرولوژیک طبیعی الگوبرداری می شوند، تا آبهای جاری را حفظ و نگهداری کند.
زیر ساختهای سبز، یک راه حل چند جانبه به منظور مدیریت سیلابها است که در گستره وسیعی از اقلیم‌ها و در مقیاسهای متفاوتی قابل پیاده‌سازی است. در این بخش، راه‌حلهایی که برای اقلیمهای خشک و نیمه خشک در مقیاسی که برای یک خانه ساده تا شهرسازی و آبخیزداری قابل استفاده باشد، معرفی میشود.
اگر چه این بخش، مزایای زیر ساختهای سبز را از دیدگاه مدیریت رواناب مورد بررسی قرار می‌دهد، اما زیر ساختهای سبز دارای بسیاری از مزایای زیست محیطی، اجتماعی و اقتصادی است. زیر ساختهای سبز، نه تنها سیلابها را کاهش می‌دهد بلکه آب را حفظ می‌کند، آبهای زیرزمینی را احیاء می‌کند، در انرژی صرفه‌جویی میشود و کیفیت آب را بهبود می‌دهد. این مزایای زیست محیطی شهرها و محله‌های پایدارتری را بوجود می‌آورد.
زیر ساختهای سبز برای ایران
باغهای بارانی
باغهای بارانی (سلولهای محافظ حیات Bio retention Cells)، باغچه هایی هستند که از گونه‌های بومی، دائمی و نیز گلهایی که در یک گودال کوچک کاشته میشوند تشکیل شده اند و معمولاً به صورت طبیعی بر روی شیب طبیعی زمین ساخته میشوند. این باغچه‌ها به گونه‌ای طراحی میشوند که به صورت موقت در آب باران جاری شده از پشت بام‌ها، جاده‌های محلی، مرغزارها و حیاط‌ها، حفظ و غوطه‌ور میشوند. این گودال کوچک آب را نگه می‌دارد و باعث میشود که آب به آرامی در خاک نفوذ کند و باعث حذف آلودگیها از رواناب‌ها می‌گردد.
بر خلاف باغچه‌های متعارف، اغلب باغچه‌های بارانی، آب مورد نیاز را در محیط‌های خشک و نیمه‌خشک از باران می‌گیرند. این باغچه‌های بارانی نقش موثری در حفاظت از آب، کاهش مصرف آب و مدیریت سیلاب بر عهده دارند.
باغچه بارانی بر سه اصل ساده بنا شده است: یک ناحیه زهکشی که آب باران را جمع‌آوری می‌کند، یک سیستم توزیع که ناحیه زهکشی شده را به ناحیه هدف (دریافت کننده) وصل می‌کند و ناحیه هدف که آب باران را حفظ می‌کند و باعث نفوذ آرام آن بدرون خاک می‌گردد.
باغچه‌های بارانی باید در محلهایی که خاک غیر قابل نفوذ است، جانمایی شود و سایز این باغچه‌ها معادل حجم خاک ناحیه زهکشی شده است. در محیط‌های خشک و نیمه خشک، باغچه‌های بارانی باید متناسب با آب باران ناحیه باشد. در بخش بعدی تکنیک‌هایی برای انتخاب گیاهان متناسب با این اقلیم‌ها معرفی میشود.
عکس ۸۹۳۷ .
زیر ساختهای سبز برای ایران
سوئل‌ها
سوئل‌ها SWALES ، کانالهای کم عمق هستند که دارای شیب ملایمی هستند. سوئل‌ها، ممکن است طبیعی یا انسان ساخت باشند. سوئل‌های مصنوعی اغلب حوضه‌های جذب رواناب یا سیلاب هستند و به منظور هدایت رواناب، فیلتر کردن آلودگیها و افزایش جذب آب باران مورد استفاده قرار می‌گیرند. سوئل‌ها ممکن است با مالچ یا توسط گونه‌های گیاهی پر شده باشد.
عکس ۸۹۳۸ .
زیر ساختهای سبز برای ایران
آسفالت متخلخل
در سال ۱۹۲۰، حدود ۵ درصد بارشها درشهری مانند لس‌آنجلس به دریا می‌ریخت. اما امروزه پوششهای غیر قابل نفوذی که در همه جا گسترده شده است و سامانه‌های انتقال سیلابها، ۵۰ درصد آبهای جاری را به دریا هدایت می‌کند و این در حالی است که بیش از ۸۰ درصد آب مورد نیاز شهر با هزینه‌ای گزاف از خارج از شهر تأمین میشود.
آسفالت‌های متخلخل Porous Pavement ، حجم رواناب و آلودگیهای همراه با آن شامل فلزات سنگین را کم می‌کند و باعث نفوذ بیشتر آب در خاک می‌گردد. آسفالت‌های متخلخل با بدام انداختن روغن‌ها و نفت و فلزات سنگین باعث تصفیه فیزیکی رواناب‌ها میشوند. آسفالت‌های متخلخل در تعامل با درختان با ریشه‌های بلند باعث صرفه‌جویی در آبیاری درختان میشوند.
عکس ۸۹۳۹ .
زیر ساختهای سبز برای ایران
بشکه‌های باران یا آب انبارها
بشکه‌های باران، آب انبارها یا مخازن باعث کاهش رواناب ناشی از سیلاب میشوند زیرا آب باران بام‌ها را جمع‌آوری می‌کند. سایز این بشکه‌ها بسته به سطح پشت بام، بارش باران، فضای در دسترس و سایر شرایط سایت دارد. مطالعات محققان در اداره حفاظت از آب کلرادو آمریکا، نشان داد که یک آب انبار به ظرفیت ۵۰۰۰ گالن به همراه یک معماری هوشمندانه منظر، ۵۰ درصد آب مورد نیاز یک مزرعه ۷۰۰۰ فوت مربعی را تأمین می‌کند.
عکس ۸۹۴۰ .
زیر ساختهای سبز برای ایران
بام سبز
بامهای سبز در صورتیکه به درستی طراحی شوند و از نظر میزان آب مورد تقاضا متناسب با اقلیم انتخاب شوند، با سیستمهای مدیریت رواناب در محیط‌های خشک و نیمه خشک قابل رقابت هستند.
هر چند بامهای سبز در این نواحی، نیازمند آبیاری دائمی در طول چرخه حیاتشان هستند، اما با طراحی متناسب و گیاهان مناسب با اقلیم و مقاوم در برابر خشکسالی به انضمام آبیاری قطره‌ای، بازدهی آنها قابل رقابت با سایر سامانه‌های مدیریت رواناب است. بامهای معمولی در هر ۱۰ الی ۲۰ سال نیازمند تعمیر هستند در حالیکه بامهای سبز نیازمند تعویض در هر ۴۰ الی ۵۰ سال هستند. بامهای سبز بویژه در نواحی با تراکم بالای جمعیتی به صرفه هستند.
عکس ۸۹۴۱ .
زیر ساختهای سبز برای ایران
خیابانهای سبز
زیر ساختهای سبز، زمانی می‌توانند موثر باشند که به عنوان یک سیستم یکپارچه و در تعامل نزدیک با اصول آبخیزداری محلی بکار گرفته شوند. خیابانهای سبز، باغچه‌های بارانی و سوئل‌ها را در طراحی خیابانها بکار می‌گیرند و رواناب‌ها را کنترل و نگهداری می‌کنند. همچنین سبب زیبایی خیابانها و آهستگی ترافیک و کاهش سر و صدا میشوند. باغچه‌های بارانی در حاشیه راهها و جاده‌ها، میدانها و فلکه‌ها و سرعت گیرها نصب میشوند و آب باران بدرون این باغچه‌ها با استفاده از رمپ‌های مشبک هدایت میشود.
عکس ۸۹۴۲ .
زیر ساختهای سبز برای ایران
میانجی سیلاب
میانجی سیلاب Riparian Buffer یک ناحیه پوشیده از گیاهی است که به نام نوار میانجی Buffer Strip نیز خوانده میشوند و معمولاً در نزدیک یک مسیل یا جنگل ساخته میشوند که به عنوان یک میانجی، مسیلها را از نواحی اطراف جدا و محافظت می‌کند و مانع تعرض افراد به حریم منابع طبیعی می‌گردد. همچنین مانع خوردگی سواحل، جنگلها و مراتع می‌گردد. این میانجی‌ها باعث جدائی حیات وحش یا حیات گونه‌های گیاهی از محیط انسانها می‌گردد.
عکس ۸۹۴۳ .
به منظور توسعه زیر ساختهای سبز در محیط‌های خشک و نیمه خشک، ملاحظات ویژه‌ای در خصوص انتخاب و نگهداری گونه‌های گیاهی سازگار با اقلیم باید در نظر گرفته شود. در حالیکه برخی از طراحان شهری نسبت به قابلیت‌های طراحی سبز در محیط‌های خشک و نیمه خشک مشکوک هستند، طراحی مناسب و سازگار نه فقط موثر و کارآمد خواهد بود، بلکه باعث حفظ منابع آب میشود.
کلید اساسی در انتخاب و حفظ گونه‌های گیاهی محیط‌های خشک پیروی از اصول "Xeriscaping" است که فرایند طراحی نما و فضای سبز به گونه‌ای است که آب اضافی برای آبیاری حذف شود. این فرایند طراحی به نام طراحی‌ها محافظت از آب، طراحی‌های مقاوم در برابر خشکسالی نیز خوانده میشود.
در این فرایند طراحی به گیاهانی که نیازمندیهای طبیعی آنها با اقلیم محلی سازگار است، تاکید میشود و بر روشهای جلوگیری از رواناب و تبخیر تاکید می‌گردد. هدف از این فرایند، صرفه‌جویی در مصرف آب است و لزوماً گیاهان بومی را در بر نمی‌گیرد. این مفهوم در سال ۱۹۸۱ از سوی Denver Water پیشنهاد شد و مرکب از دو واژه Landscape و همراه با پیشوند یونانی "Xero" به معنی خشک است. این واژه به نام "Zeroscaping" نیز خوانده میشود و با هدف احیاء منابع آب و خاک صورت می‌گیرد. در بخش زیر، اصول این طراحی معرفی میشود و در خصوص کاربرد آن در ساخت زیر ساختهای سبز ویژه بحث میشود.
1- یک پلان خلق کنید: یک پلان را با بالانس تقاضا و تأمین آب خلق کنید. با تهیه یک سایت با بودجه آب معین، طراح می‌تواند مشخصات گیاهان و تراکم آنها را به گونه‌ای که با معیارهای زیباشناسی سازگار باشد و در عین حال تقاضا برای آب را کاهش می‌دهد، ارائه دهد. معیارهایی که برای تهیه یک بودجه آب معین لازم است شامل بارشهای ماهانه و سالانه، سایز گیاهان بالغ و نیاز ماهانه و سالانه گیاهان کاندید است. بودجه آب سالانه برای طراحی گیاهان بومی و تراکم بومی آنها مناسب است در حالیکه بودجه آب ماهیانه برای طراحی گیاهان خارجی و تراکم‌های بالاتر مورد استفاده قرار می‌گیرد.
2- از گیاهانی که از نظر آبی کم مصرف هستند استفاده کنید: گیاهان بومی و مقاوم در برابر خشکسالی، به طور مؤثری می‌توانند نیاز آبی زیر ساختهای سبز را کاهش دهند. توجه کنید که گیاهان کم مصرف آبی درختان را مستثنی نمی‌کند. از سوی دیگر، درختان سازگار با خشکسالی که دارای ریشه‌های عمیقی هستند و به آبیاری گهگاهی نیاز دارند برای زیر ساختهای بستر مناسب هستند.
3- از سیستمهای آبیاری کارآمد استفاده کنید: سیستمهای آبیاری زمانی کارآمد هستند که گیاهان براساس نیاز آبی، گروه‌بندی شوند و زمانی که عمق و تواتر آبیاری براساس نوع گیاه، بلوغ گیاه و فصل تنظیم شود. دوره‌های آبیاری باید به حداقل ۴ بار در سال و در فصول گرم آبیاری باید به شبها یا اوایل صبح موکول شود. آبیاری قطره‌ای یا آبیاری با جریان کم تبخیر، رواناب و رشد گیاهان هرز را کاهش می‌دهد.
۴- ترمیم خاک را در نظر داشته باشید: خاکهای سالم برای حفظ رطوبت خاک، حفظ گیاهان و تصفیه رواناب‌ها حیاتی هستند. خاکهای ضعیف باید با خاکهای ارگانیک تقویت و ترمیم شوند.
5- از کود گیاهی استفاده کنید: کودهای گیاهی، آب را بهتر نگهداری می‌کنند و آلودگیها را بهتر حذف می‌کنند. همچنین ساختار خاک را حفظ می‌کنند و جلوی رشد علفهای هرز را می‌گیرند. بهرحال توجه داشته باشید که بسیاری از درختان و بوته‌های صحرایی با کودهای گیاهی، ارتباط ضعیفی برقرار می‌کنند.
6- نگهداری: همه باغداریها نیازمند نگهداری است و باغداری بدون آب، نیز مستثنی نمی‌باشد. مجموعه این عوامل زمانی که در تعامل نزدیک با باغ بارانها، سوال‌ها، بامهای سبز و خیابانهای سبز قرار گیرد و در طراحی آنها مد نظر قرار گیرد، زیر ساختهای سبزی را بوجود می‌آورد که نیاز به حداقل آبیاری دارد. زیرا این مجموعه خطوط راهنما، اغلب جایگزین متدها و الگوهای آب‌بر میشود و در نهایت باعث کاهش قابل ملاحظه آب می‌گردد.
طراحی زیر ساختهای سبز در مناطق خشک و نیمه خشک می‌بایستی در تعامل نزدیک با قوانین محیط زیست و قوانین شهرسازی باشد تا ضمانت اجرائی داشته باشد.
زیر ساختهای سبز برای ایران
مزایا زیست محیطی زیر ساختهای سبز
1- کاهش سیلابها: افزایش نفود آب، کاهش تبخیرها و افزایش ذخیره آب در محل بارشها، باعث کاهش سیلابها می‌گردد.
2- افزایش کیفیت آب: کاهش رواناب‌ها و تصفیه رواناب‌ها بوسیله خاک و گیاهان سبب کاهش حجم آلودگیها می شود و مانع آلودگی منابع آب می‌گردد.
3- احیاء زیست بومها: پرورش گیاهان سازگار با اقلیم و خشکسالی که سبب کاهش اثرات بارشهای غیر متناوب میشود باعث احیا زیست بومها برای پرندگان محلی و حشرات می‌گردد.
4- کاهش اثر آبخست‌های حرارتی شهری: Urban Heat Island حذف‌های آسفالت‌های متراکم شهری و افزایش فضای سبز شهری سازگار با اقلیم باعث خنک‌سازی محیط در فصول گرم تابستان می‌گردد.
5- بهبود کیفیت هوا: فضای سبز شهری باعث حذف آلاینده‌های شهری از هوا و کاهش اثر مه دودهای شیمیایی بواسطه کاهش دما می‌گردند.
6- کاهش خطر گرم شدن جهانی: با استفاده از جداسازی دی‌اکسیدکربن و جذب آنها در خاک و گیاهان، فضای سبز شهری باعث کاهش دی‌اکسیدکربن اتمسفر و کاهش خطر گرم شدن جهان می‌گردد.
7- افزایش شارژ مجدد آبهای زیرزمینی: در بسیاری از شهرها و شهرک‌ها در محیط خشک و نیمه خشک، پوششهای غیر قابل نفوذ مهندسی (نظیر آسفالت‌ها) و نیز سیستمهای هدایت آب میزان آب ورودی به سفره‌های آب زیرزمینی را کاهش داده است. زیر ساخت سبز از طریق کاهش نفوذ ناپذیری پوشش‌ها (نظیر آسفالت‌های متخلخل) و افزایش نفوذ آب باعث افزایش جریان آب به منابع آب زیرزمینی می‌گردد.
به عنوان مثال مطالعاتی که توسط محققان در لس‌آنجلس صورت گرفت نشان داد که نصب زیر ساختهای بستر که ۴/۳ اینچ بارش باران در هر منطقه را به خاک نفوذ دهند، می‌تواند نرخ شارژ آبهای زیرزمینی را در لس‌آنجلس از سهم ۱۶ درصدی بارش سالانه به سهم ۴۸ درصدی برساند.
علیرغم ملاحظاتی که در خصوص اثر سیلابها در رواناب‌ها بر کیفیت آبهای زیرزمینی دارد، اما مطالعات نشان داده است که خاک اثری موثر در حذف آلاینده‌های اولیه از رواناب دارد. شرایط محلی در میزان موثر بودن سازه‌های سبز در هر منطقه موثر است ولی بکارگیری گسترده این زیر ساخت‌ها، کاملاً اساسی و موثر خواهند بود.
زیر ساختهای سبز برای ایران
مزایای اجتماعی زیر ساختهای سبز
1- بهبود بهداشت عمومی: تابستانهای خنک‌تر و هوای تمیزتر باعث بهبود شگرف سلامت و بهداشت عمومی می‌گردد. این موضوع بویژه برای گروه‌های در معرض خطر، نظیر کودکان و سالمندان اهمیت مضاعف دارد. پیاده‌روهای دوستانه‌تر و سبزتر باعث بهبود فعالیت‌های فیزیکی و ارتقاء سلامتی می‌گردد و رغبت مردم به استفاده از پیاده‌روها بیشتر می‌گردد.
2- زیبایی آرایی همسایگی‌ها: باغهای خصوصی و معابر عمومی آبیاری شده با آب باران چه به صورت فعال و چه به صورت غیر فعال، باعث زیبایی منظر شهری می‌گردد.
3- ترافیک آرام: با کاهش عرض خیابانها و تکنیک خیابانهای سبز و مدور، ترافیک آرام می‌گردد.
4- ساخت محلات: با زیباسازی همسایگی‌ها و ایجاد یک حس واحد در افراد، زیرساخت‌های سبز سبب افزایش تعاملات شهری میشوند. مشارکت فعالانه و مسئولانه همسایه‌ها در ایجاد و نگهداری فضاهای سبز نقش موثری دارند. همسایه‌ها با یکدیگر باید تعامل سازنده داشته باشند تا بتوانند از زیر ساختهای سبز بهره‌برداری نمایند.
زیر ساختهای سبز برای ایران
مزایای اقتصادی زیر ساخت‌هاس سبز
1- کاهش هزینه‌های نگهداری چشم اندازهای شهرک‌ها: آبیاری به صورت پسیو و با استفاده از آب باران و نیز استفاده از گیاهان سازگار با اقلیم خشکسالی، باعث کاهش هزینه‌های آبیاری و نگهداری می‌گردد.
2- افزایش منابع آبهای زیرزمینی: در اقلیم خشک و نیمه خشک، سهم آبهای زیرزمینی در تأمین آب حداقل ۵۵ درصد است. زیر ساختهای سبز با افزایش شارژ آبهای زیرزمینی، باعث کاهش قابل ملاحظه‌ای هزینه‌های پمپاژ یا واردات آب می‌گردد. مطالعات محققان WAS در لس‌آنجلس نشان داد که افزایش نفوذ آب در خاک، سبب افزایش ۵/۱ برابری آب و خودکفایی نسبی در واردات آب می‌گردد.
3- کاهش واردات آب: بسیاری از شهرها و کشورهای واقع در اقلیمهای خشک و نیمه خشک، آب را با هزینه‌های بالا و به منظور تأمین نیاز آبی از شهرهای همسایه یا از مسافت‌های دورتر وارد می‌کنند. با کاهش آبیاری و کاشت گیاهان منظر متناسب با اقلیم، نیاز آبی و واردات آب کاهش می‌یابد.
4- کاهش انرژی مصرفی: انرژی مورد نیاز به منظور واردات، تأمین، تصفیه و توزیع آب با مدیریت بهینه بارشها، به طور قابل ملاحظه‌ای کاهش می‌یابد. انجمن دفاع از منابع طبیعی آمریکا، برآورد کرده است که حمل و تصفیه آب ۱۹ درصد الکتریسیته شهر کالیفرنیا است.
……………
برچسبها: زیر ساختهای سبز, اقلیمهای خشک, نیمه خشک, باغهای بارانی, آسفالت متخلخل, بام سبز, خیابانهای سبز, میانجی سیلاب, دکتر شاهرخ رضایی.
………….
زیر ساختهای سبز برای ایران
مستندهای مربوط
مستندهای بیشتر را در آپارات وبسایت ارگ ایران ببینید، لینک آن در ستون کناری
نماهنگ عکسهای موزه عصارخانه شاهی اصفهان، مشروح در http://arq.ir/379
آبشار زیبا میان جنگل دور از دسترس البرز.
……………………….
توجه ۱: اگر وبسایت ارگ ایران به هر علت و اتفاق، مسدود، حذف یا از دسترس خارج شد، در جستجوها بنویسید: تارنمای انوش راوید، یا، فهرست مقالات انوش راوید، سپس صفحه اول و یا جدید ترین لیست وبسایت و عکسها و مطالب را بیابید. از نظرات شما عزیزان جهت پیشبرد اهداف ملی ایرانی در وبسایت بهره می برم، همچنین کپی برداری از مقالات و استفاده از آنها با ذکر منبع یا بدون ذکر منبع، آزاد و باعث خوشحالی من است.
توجه ۲: جهت یافتن مطالب، یا پاسخ پرسش های خود، کلمات کلیدی را در جستجو های ستون کناری ارگ ایران بنویسید، و مطالب را مطالعه نمایید. در جهت دانش مربوطه این تارنما، با استراتژی مشخص یاریم نمایید.
توجه ۳: مطالب وبسایت ارگ ایران، توسط ده ها وبلاگ و تارنمای دیگر، بصورت خودکار و یا دستی کپی پیس می شود، از این نظر هیچ مسئله ای نیست، و باعث خوشحالی من است. ولی عزیزان توجه داشته باشند، که حتماً جهت پیگیر و نظر نوشتن درباره مطالب، به ارگ ایران مراجعه نمایند.
پرسشهای خود را ابتدا در جستجوهای تارنما بنویسید، به احتمال زیاد پاسخ خود را می یابید
جهت آینده ای بهتر دیدگاه خود را بنویسید، و در گفتگوهای تاریخی و جغرافیایی و اجتماعی شرکت کنید
برای دریافت فهرست منابع نوشته فوق در بخش نظرات زیر همین برگه پیام بگذارید