تاریخ و جغرافیای شهرستان تنکابن بسیار مفصل تر از این چند خط نوشته است این شهرستان تاریخی تاثیر زیادی در سرنوشت ایران داشته است. این نوشته کوتاه فقط برای کمی اطلاعات عمومی است، که علاقمندان بتوانند پیگیری کنند. کتابهای زیادی درباره تاریخ وجود دارد، هنگام مطالعه هر کتاب، باید از سندها و واقعیتهای آن کتاب اطلاعات بدست آورد. دقت کرد آیا نویسنده آن در گذشته ها یا قرن حاضر درست نوشته، یا باب تعریفها و داستانها بمانند تاریخ نویسی تکرار کرده است.
تاریخ و جغرافیای شهرستان تنکابن
تصویر نقشه قدیمی، عکس شماره 3184.
این برگه بشماره 1043 پیوست لینک زیر است:
لوگو ایران را بدرستی بشناسیم، عکس شماره 1617.
تاریخ و جغرافیای شهرستان تنکابن
پادکست تاریخ تنکابن
سخنان استاد ابوالحسن واعظی تنکابنی درباره تاریخ شهرستان تنکابن
مشروح سخنان تاریخی کلیک کنید و گوش دهید
Compact Audio Player Error! The mp3 file URL that you entered in the "fileurl" parameter looks to be invalid. Please enter a valid URL of the audio file.
**********
تصویر استاد ابوالحسن واعظی تنکابنی.
تاریخ و جغرافیای شهرستان تنکابن
#شاهان_کیا ــ سید هادی کیا شاه تنکابن
سید هادی کیا دومین پادشاه سلسله کارکیاییان در بیه پیش، گیلان بود. او که فرزند امیر کیای ملاطی بنیانگذار این سلسله بود، در تنکابن حکومت میکرد. پس از برادرش سید علی کیا از راه رسید و بیه پیش را از دست برادرانش در آورد، بر رانکوه و لاهیجان مسلط شد، و زمینهای بیه پیش را دوباره به گونه‌ای که میخواست بین افراد تقسیم کرد.
فتح تنکابن ــ در ۷۶۹ سید رکابزن کیا، از فرزندان کیا ابوالحسن مشهور به المؤید باللّه، بر تنکابن و قسمتی از دیلمستان مانند شیرود و هزار حکمرانی میکرده و بسیاری از اهالی مانند او شیعه زیدی بودند. در ۷۸۹، عده‌ای از سادات گیلان به دستور امرای گیلانی، از جمله امرای ناصرود، کشته شدند. در پی این واقعه، سیدهادی کیا با نزدیکان و یاران خود به سمت تنکابن رفت و در «دژ تنکا» پناه گرفت.
این امر موجب شد تا امرای ناصرود، که در پی سادات بودند، به حدود تنکابن حمله و خانه‌ها را غارت کرده، آتش بزنند. سیدهادی کیا در سال ۷۹۶ـ۷۹۷ فرمانروای تنکابن شد. وی در تقسیم ولایت بیه پیش، فرزندش سید یحیی کیا، را به تنکابن گسیل کرده، ملک موروثی خود را به او واگذار کرد. سید علی کیا پس از حمله به تنکابن با پشتیبانی قوام الدین مرعشی، با فرزند رکابزن جنگید و پیروز شد، و بر تنکابن مسلط گردید.
به این ترتیب حکومت سادات کیا در سال ۷۶۹ ق/ ۱۳۶۷م آغاز گردید. سیدعلی، تنکابن را به سید هادی کیا سپرد، و به جنگ با همسایگان پرداخت. وی توانست مناطق لشت نشا، کوهدم، قلعه شمیران، طارم، دیلمستان و قزوین را تصرف کند. سید علی کیا سرانجام در جنگی که با امرای بخش غربی گیلان داشت، در سال ۷۹۱ق/۱۳۸۸م به همراه برادر و دو پسر و بسیاری از سادات در رشت کشته شد.
رسیدن به حکومت کیایی ــ از این رو فرزندان سید علی و سید مهدی کیا یعنی برادر زاده های سید هادی کیا ادعا کردند، چون از ابتدای آمدن سادات امیر کیایی، در سال۷۶۷هجری یعنی کمتر از پانزده سال، این زمینها توسط پدرانشان فتح شده بود، پس ملک موروثی آنان بوده و باید به آنان پس داده شود، و جنگهای خانوادگی در این خاندان شروع شد.
در همین رابطه آنان در سال ۷۸۱هجری یعنی ۱۴ سال پس از فتح گیلان به دست امیر کیایی‌ها، برای سید هادی کیا یعنی عموی خود پیغام فرستادند: «نزد سید هادی کیا پیغام دادند، که هر چند عین گستاخی و بی ادبی است، اما توقع از غایت عطوفت شما آن است، که عنایت فرموده، ملک موروثی ما را بدین فرزندان خود مسلم فرمایید و بندگان را ناامید نگردانید، تا آنچه وظایف خدمات و عبودیات است، به تقدیم رسانید آید».
ادعای ملک موروثی توسط سید هادی کیا یعنی فاتح بعدی و حاکم فعلی نیز به همان استدلال و استناد فرزندان سید علی و سید مهدی کیا استوار بود. چرا که سید هادی کیا نیز استدلال میکرد، که این زمینها پس از اشغال بیه پسیان، عقیم مانده و او بود، که دوباره به ضرب تیر و شمشیر از طایفه ناصرودان و بیه پسیان باز پس گرفته است.
او در پاسخ فرزندان برادران خود عکس‌العمل نشان داد: «چون این سخن به سمع اشرف سید هادی کیا رسید، غضب فرمود و اشارت کرد، که ملک عقیم است، و من این ولایت را به ضرب تیر و شمشیر از مردم بیه پس و ناصرود ستانده‌ام و از آن خود میدانم، و شما هر یکی را نیر فراخور نصیبی داده‌ام. بیش از این توقع نمودن مناسب نمی نماید. باید که از این خیال بگذرند».
بدین ترتیب حکام و والیان منبع اصلی قدرت و از آن طریق منبع ثروت به حساب میآمدند و تقسیم این دو عنصر در سلسله مراتب قدرت نیز به عهده آنها بود. در اینجا طبقات و نهادهای مستقل از قدرت وجود نداشت، که بتوانند بر قدرت مستقیماً تأثیر بگذارند، و اصولاً منطق کسانی که میتوانند در این دوره از گیلان بر قدرت تأثیر بگذارند، نیز همان منطق و استدلال قدرت فائقه بود.
تاریخ و جغرافیای شهرستان تنکابن
تنکابن از زمان پیدایش نقشه جغرافیای سیاسی در ایران
ما ملت نتیجه هزاران سال بود و باش مردم در این سرزمین هستیم، بهمین جهت بهتر است تا حدودی از گذشتگان خود بدانیم. من بیشتر علاقمند به دانستن تاریخ از دوران پیدایش نقشه جغرافیای سیاسی هستم، که بما بدرستی بیشتری نزدیک است. با دانستن از تاریخ میتوان طرحهای راهبردی اجتماعی و سیاسی بهتری تهیه نمود.
حکومت صفوی برای تقویت قوای منطقه تنکابن، جهت فتح نهایی گیلان و خاتمه دادن به اغتشاشات بین طوایف این حدود، به کوچ عشایر جنگجوی کرمانشاه به منطقه تنکابن اقدام نمودند. از جمله ایلهایی که در زمان سلطنت شاه طهماسب اول به این منطقه کوچانده شدند، ایل کرد روژکی و ایل شهسواران روزکی بودند.
به فرمان شاه طهماسب، شرف‌الدین علی بدلیسی روژکی برای شکست خان احمد گیلانی (943ـ1020)، والی بیه پیش یعنی قسمت شرقی سفیدرود در گیلان، به آن سامان رفت و آنجا را تسخیر کرد. در دوره حکومت شرف‌الدین در گیلان، وی شورش سلطان هاشم نامی از مردم گیلان را سرکوب کرد، و خود ضمن اشاره به کثرت سپاه هاشم و حمایت گیلانیان از وی، از برپایی سه مناره از سرِ گیلانیان سخن گفته است.
ایل کرد روژکی به ریاست و ایلخانی شرف الدین علی بدلیسی، در دو سوی شرق و غرب سخت سر و پیرامون آن، و در پایین دست شمالی رودخانه مرزی رود سرخانی مستقر شدند. تا جبهه کیاییان گیلان را از سوی شرق گیلان در فشار گذارند، و در صورت حمله ارتش قزلباش از طریق دره سفید رود به گیلان، پیروزی بدست آید. شرف‌الدین پس از هفت سال اقامت در گیلان، به سبب ناسازگاری آب و هوای آن سرزمین با طبیعت کردانِ روژکی، به قزوین بازگشت.
طایفه شهسواران ایل روزکی نیز در نقاط جلگه‌ای منطقه تنکابن، و مصب رودخانه مرزی رودخانه نمکاوه رود سکونت یافتند، تا مرزبان تنکابن در برابر تهاجمات ملوک رستمدار کجور و کلارستاق باشند. نام شهسوار نیز از آن دوران به این منطقه اطلاق گشت. در دوران پهلوی نیز شهر جدید التأسیس شهسوار مرکز منطقه گردید، که پس از انقلاب اسلامی به تنکابن تغییر نام پیدا کرد.
بهاءالدین محمد بن حسن بن اسفندیار نویسنده کتاب تاریخ اسفندیار، که در قرن ششم و هفتم میزیست، در این زمان حدود مازندران را از دینار جاری در شرق ملاط در نزدیکی هوسم (رودسر) میداند، پس در این زمان حدود تنکابن جزء مازندران محسوب میشد. زمانی که خان زند به قدرت رسید، هدایت‌الله خان فومنی حاکم گیلان در سال ۱۱۸۵ قمری به منظور توسعه قلمرو خود، به طرف شرق گیلان روی آورد، و تنکابن را از غرب مازندران ضمیمه گیلان کرد.
یکی از افراد قوی حصارلو به حکمرانی تنکابن برگزیده شد، و بر ذائقه مردم تنکابن علی‌الخصوص طوایف مهم و مدعی خوش نیامد. برای چاره جویی، شکوه و شکایت از حاکم ظالم وقت سه نفر از سران طوایف و بزرگان قبایل و منطقه، که یکی از آنان مهدی خان خلابر بود، به شیراز و به ملاقات با شاه زند رفتند. نظر شاه زند را از طایفه حصارلو برگرداندند، و کریم خان زند حکم حکومت تنکابن را به نام مهدی خلابر (#خلعتبری بعدها) صادر کرد، و به وی لقب خان را اعطاء کرد.
پرسش از عموم: آیا بنظر شما بدون پشتوانه سیاسی و درک سیاسی، فقط با یک حضور و غیبت از حاکم، شاه حکومت تنکابن را به مهدی خلابر داد؟
تاریخ و جغرافیای شهرستان تنکابن
#تنکابن حکومت مستقله آزادی خواهی
مهمترین ماجراجویی و فرصت خواهی خان خلابران همدستی وی با آقا محمد خان قاجار در ایام مبارزاتش علیه زندیه بود. با روی کار آمدن قاجار خلابران تنکابن برای تحکیم پایه‌های حکومت قاجار از جان مایه گذاشتند، و در سخت‌ترین لحظات در کنار قاجار قرار داشتند. مهدی خان خلابری (خلعتبری تنکابنی) در بسیاری از صحنه‌ها به فریاد آغا محمد خان و کسان او رسید، و از همین رو قدرت او رو به فزونی نهاد.
در اواخر حکومت کریم خان زند به دستور کریم خان، مهدی خان از طایفه خلابران (خلعتبری) به حکومت تنکابن رسید، تا پایان حکومت قاجاریه، خلابران بر تنکابن حکومت کردند. در ۱۱۹۵، مهدی خان تفنگچیان تنکابنی را همراه مرتضی قلی خان، برادر آقا محمد خان قاجار فرستاد، که از طرف او مأمور فتح گیلان بود.
پس از فتح گیلان مهدی خان خلابر از آقا محمد خان خواست تا با جدایی تنکابن از گیلان و الحاق آن به مازندران موافقت کند. با موافقت آقا محمد خان در این سال، ولایت تنکابن ضمیمه مازندران شد، با الحاق نواحی کلاردشت و کجور به تنکابن، ولایت محال ثلاث / ثلاثه تشکیل شد. مهدی خان خلابر از اجداد پدری محمد ولی خان تنکابنی، و عامل اصلی بازگردانده شدن تنکابن از گیلان به مازندران بوده است.
در زمان محمد شاه قاجار حبیب اللّه ساعد الدوله حاکم تنکابن و محال ثلاث بود، و تنکابن نفوذ سیاسی بسیار در تهران داشت. تولید افزایش یافت، و صادرات ابریشم و گندم و برنج و پوست و لبنیات به گیلان و قزوین و بویژه باکو انجام شد.
در دوره ناصرالدین شاه تنکابن به عنوان محلی از محال ثلاث، در ولایت مازندران ضبط شده است. اما اعتمادالسلطنه در اواخر سده سیزدهم نوشته، تنکابن قسمتی از گیلان، و شامل بر هشتاد پارچه ده کوچک ییلاقی و قشلاقی و ناحیه‌ای از سفیدتمش در حد غربی، تا نمک رود در حد شرقی است. محال ثلاث عبارت اند از: تنکابن و نواحی کلارستاق و کجور.
در دوره مشروطه که با قیام محمد ولی خان تنکابنی، ملقب به سپهدار تنکابنی همراه بود، تنکابن یکی از مراکز آزادی خواهی شد. امیر اسعد تنکابنی، حاکم تنکابن و فرزند سپهدار تنکابنی، با رد مذاکرات هفتم ذیحجة ۱۳۲۴ مجلس برای انتخاب وکلا، محال ثلاث تنکابن را «حکومت مستقله» خواند.
پرسش از عموم: چرا با اینکه مهدی خلابری از پادشاه زندیه حکومت تنکابن را گرفته بود، در زمان آقا محمد خان علیه زندیه شد؟
جریان چیست
تصویر یک کارخانه صنعتی، عکس شماره 7328.
اتفاقهای تاریخی و اجتماعی و اقتصادی و سیاسی شانسی و دیمی و همینجوری نیست، بلکه از وجود یک سری داده های تاریخی و شرایط حساب شده و نشده است. قاجاریه فئودال نه بخاطر بد بودن رفت، بلکه بخاطر تغییر تمدن به بورژوازی رفت. پادشاهی پهلوی بخاطر خواست امپریالیسم نرفت، بلکه بخاطر جمع کردن کیانهای ایرانی بدست خودش رفت. دیگری نه بخاطر رفتار ناشایست، بلکه بخاطر پیدایش کلان شهرهای مستقل اقتصادی میرود. فدرالیسم کلان شهرهای مستقل آینده، بخاطر عدم توانایی هماهنگی با انقلاب صنعتی چهارم میرود. به این مسائل دقیق شویم تا متوجه گردیم جریان چیست، احساسی و الکی نیست.
……………
@: تاریخ تنکابن, جغرافیای تنکابن, شهرستان تنکابن, خلابر خلعتبری, جریان چیست, دیدنیهای تنکابن, تنکابن شهسوار, شهسوار کجاست.
#: #تنکابن, #شهسوار.
…………
تاریخ و جغرافیای شهرستان تنکابن
مستندهای مربوط
مستندهای بیشتر را در آپارات و نماشا لینک آن در ستون کناری ارگ ایران
* * * * * * * * * *
……………………….
توجه 1: اگر وبسایت ارگ ایران به هر علت و اتفاق، مسدود، حذف یا از دسترس خارج شد، در جستجوها بنویسید: تارنمای ارگ ایران، یا، فهرست مقالات انوش راوید، سپس صفحه اول و یا جدید ترین عکسها و مطالب ارگ ایران را بیابید.
توجه 2: جهت یافتن مطالب، یا پاسخ پرسش های خود، کلمات کلیدی را در جستجوهای ستون کناری ارگ ایران بنویسید، و مطالب را مطالعه نمایید، و در جهت دانش مربوطه این تارنما، با استراتژی مشخص یاریم نمایید.
توجه 3: مطالب وبسایت ارگ ایران، توسط ده ها وبلاگ و تارنمای دیگر، بصورت خودکار و یا دستی کپی پیس می شود، از این نظر هیچ مسئله ای نیست، و باعث خوشحالی من است. ولی عزیزان توجه داشته باشند، که حتماً جهت پیگیر و نظر نوشتن درباره مطالب، به ارگ ایران مراجعه نمایند.
ــ از نظرات شما عزیزان جهت پیشبرد اهداف ملی ایرانی در وبسایت بهره می برم، همچنین کپی برداری از مقالات و استفاده از آنها با ذکر منبع یا بدون ذکر منبع، آزاد و باعث خوشحالی من است.
پرسشهای خود را ابتدا در جستجوهای تارنما بنویسید، به احتمال زیاد پاسخ خود را می یابید
جهت آینده ای بهتر دیدگاه خود را بنویسید، و در گفتگوهای تاریخی و جغرافیایی و اجتماعی شرکت کنید.
برای دریافت منبع مورد نظر نوشته ها، در بخش نظرات زیر برگه مورد نظر پیام بگذارید.
***********