حزب دموکرات دوران مشروطیت ایران یکی از دو حزب اصلی اولین دوران حزب سازی ایرانیان بود، این تشکیلات تنها حزب بشیوه مدرن در زمان خودش در ایران بود.
حزب دموکرات دوران مشروطیت ایران
تصویر مردم دوران مشروطیت، عکس شماره ۳۵۸۸.
لوگو با جدیت پیگیر تاریخ شکوهمند ایران باشید، عکس شماره 1611.
این برگه شماره 1105 پیوست لینک زیر است:
حزب دموکرات دوران مشروطیت ایران
حزب دموکرات دوران مشروطیت ایران
حزب دموکرات یا جمعیت عامیون ایران، یکی از دو حزب مهم ابتدای دوران مشروطیت ایران بود، که به دست مشروطه خواهان در جریان انتخابات مجلس دوم تأسیس شد. خاستگاه اصلی این حزب قفقاز بود. این منطقه بسبب همرزی و مناسبات با عثمانی و روسیه، که با غرب مرتبط بودند، منشأ بسیاری از جریانهای سیاسی و اجتماعی ایران در دوره معاصر بوده است.
در جریان انتخابات مجلس مشروطه در 1288، حزب دموکرات به همراه احزاب دیگر تشکیل شد. یکی از نیازهای کشور و انتخابات، ایجاد حزب و توانایی تشکیل حزب است. حزب دموکرات برنامه کار سوسیال دموکرات داشت، و در مقابل حزب اعتدالیون که محافظه کار به‌شمار می‌رفت قرار گرفت.
حزب دموکرات براساس تشکل اجتماعیون عامیون ایران یا کمیته سوسیال دموکرات ایران پایه ریزی شد، که سال 1284 در بادکوبه بوجود آمده بود.
حزب دموکرات دوران مشروطیت ایران
افکار و عقاید
حزب دموکرات چند روزنامه به نام «روزنامه ایران نو» در تهران «روزنامه شفق» در تبریز «روزنامه نوبهار» در خراسان منتشر ساخت. مخالفین خود را به نام محافظه کار، ارتجاعی و آخوند و سرمایه دار و اشراف و اعیان به باد انتقاد می‌گرفت.
برنامه حزب دموکرات با مخالفت ائتلافی از محافظه کاران به رهبری بهبهانی و روحانیون دیگر، اشراف زمیندار، سران عشایر و حتی بعضی از تاجران و اصناف مواجه شد.
برنامه رادیکال حزب دموکرات برای ایجاد دگرگونیهای اجتماعی، شامل تصویب علنی تفکیک دین از دولت، کاهش اقتدار محلی بعضی از سران عشایر، و نیز تعریف جدیدی از ملیت بود، که فراتر از وابستگیهای مذهبی و قومی بود.
حزب دموکرات دوران مشروطیت ایران
اعضای حزب دمکرات
زمینه قومی نمایندگان در انتخابات آنها تأثیر داشت. همه دموکراتها بجز یک نفر، از مناطق شمال و شمال غربی یا شمال شرقی بودند. حسینقلی نواب که لیبرال و تحصیل کرده اروپا و عضو وابسته سفارت لندن بود، عضو کمیته ملی انقلاب و نماینده مجلس اول نیز بود. بعد از کودتای ۱۲۸۷ نواب به صورت مشروطه خواه برجسته‌ای در تهران قد علم کرد.
شاهزاده سلیمان‌میرزا اسکندری نوه فتحعلیشاه نیز عضو کمیته ملی انقلاب، و سر دبیر نشریه حقوق بود. او یکی از رادیکالترین دموکراتها به حساب می‌آمد، و در تابستان ۱۲۸۹رهبر حزب در مجلس شد. محمدرضا مساوات نیز عضو کمیته ملی انقلاب و سردبیر نشریه مساوات بود، که یکی از روزنامه‌های مهم رادیکال در مشروطه اول بشمار می‌آمد.
وحید الملک شیبانی همکار نزدیک حسن تقی‌زاده، در کمبریج در نزد براون در رشته تاریخ و ادبیات انگلیس تحصیل کرده بود. شیبانی بعد از کودتای ۱۲۸۷ سلسله مقاله‌هایی در تایمز لندن نوشت. او و سلیمان‌میرزا اسکندری دو نفر از بهترین خطیبان مجلس بودند، و بارها مانع اوجگیری قدرت اعتدالیون شدند.
ابراهیم حکیمی حکیم الملک طبیب مخصوص مظفرالدین شاه، حامی هنر بود و بعداً مدرسه نقاشی کمال الملک و موزه صنایع زیبا را تأسیس کرد، که پیشگام در تربیت انواع هنرمندان در رشته‌های مختلف شدند.
حزب دموکرات چندین عضو برجسته مذهبی منجمله آیت الله حاج میرزا حسین کرمانشاهی نیز داشت. هر چند که در برنامه حزبی تفکیک دین از دولت تأیید شده بود. احمد قزوینی از علمای مشروطه خواه نجف که در جنگ تبریز شرکت کرده بود. شیخ ابراهیم زنجانی که پسر یکی از روحانیون برجسته بود، اما خودش فراماسون محسوب می‌شد، و عضو مجلس اول هم شده بود. زنجانی در محکمه ویژه‌ای که شیخ فضل‌الله نوری را محکوم کرد، مدعی العموم بود.
مؤسسان و اعضای کمیته مرکزی آن عبارت بودند از: سیدحسن تقی‌زاده، محمدرضا مساوات، میرزامحمدطاهر تنکابنی، ابراهیم زنجانی، حسینقلی‌خان نواب، سلیمان‌میرزا اسکندری، عبدالحسین خان وحیدالملک، ابراهیم حکیم‌الملک، احمد قزوینی عمارلو، مهدیقلی هدایت، میرزاباقر آقای قفقازی، محمود محمود (رئیس کمیته مرکزی)، محمدامین رسول‌زاده، و حیدرخان عمواوغلی.
حزب دموکرات دوران مشروطیت ایران
مرامنامه حزب دمکرات
افکار و عقاید حزب دموکرات برگرفته از افکار سیاسی حزب سوسیال دموکرات قفقاز بود. سید جلیل اردبیلی، سید حسن تقی‌زاده، ابراهیم حکیمی، محمدتقی بهار، حسینقلی خان نواب، سلیمان‌میرزا اسکندری، وحید الملک، و سید محمدرضا مساوات و شیخ محمد خیابانی رؤسای حزب دموکرات بودند.
مرامنامه حزب حاوی یک مقدمه کلی و هفت بند در امور سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و قضایی بود، در مجموع 32 مادّه داشت. بخشی از این مواد عبارت بودند از:
انفکاک کامل قوه سیاسیه از قوه روحانیه، یا جدایی دین از سیاست، ایجاد نظام اجباری یا خدمت سربازی، تقسیم املاک بین رعایا، قانون منع احتکار، تعلیم اجباری، تأسیس بانک کشاورزی، و اولویت مالیات مستقیم بر غیرمستقیم.
حزب دموکرات دارای حوزهها، مجالس محلی، کمیتههای محلی، کنفرانسهای ایالتی، کمیتههای ایالتی کنگرههای عمومی، کمیته مرکزی و شعبه پارلمانی بود. پس از ساماندهی حزب در تهران، کمیته مرکزی به منظور توسعه آن، در قزوین و تبریز و سمنان و دامغان و شاهرود و رشت شعبه‌هایی تأسیس کرد.
شعبه رشت روزنامه بیداری را به صاحب امتیازی حسین جودت منتشر می‌کرد، و با نهضت جنگل همکاری داشت. ترجمان شعبههای تهران و تبریز و خراسان، بترتیب، روزنامه های ایران نو و شفق و نوبهار بودند.
حزب دموکرات دوران مشروطیت ایران
شاخصهای حزب دمکرات
اشخاص تشکیل دهنده حزب دموکرات غالبا جوان و از شمار طبقه تحصیل کرده جامعه بودند، جوانان و شاگردان مدارس غالبا به هوادارى از این حزب تمایل داشتند. تعدادى از روحانیون که گرایشهاى آزادىخواهانه داشتند نیز از اعضا اصلى آن بودند. همچنین شمارى از اعضاى و هواداران حزب در زمره روزنامه نگاران، خطبا و اهل قلم بودند. حزب به دلیل وجود اعضا و هواداران روشنفکر خود، از پشتوانه فکرى قوى برخوردار بود.
هنوز درباره ادبیات روزنامهاى غنى و به جا مانده از حزب دموکرات، مطالعه و بررسى جدى صورت نگرفته است. امید است علاقمندان به تحزب درباره این حزب پژوهش انجام دهند.
نمایندگان حزب دموکرات در مجلس سوم به جز یک نفر، بقیه از مناطق شمال، شمال غربى یا شمال شرقى بودند. هم مرزى این مناطق با کشور روسیه در انتقال اندیشههاى انقلابى و چپ، بهویژه از منطقه قفقاز، امرى مسلم و قطعى است. تمایل به رادیکالیسم و تندروى در سیاست داخلى و خارجى از دیگر ویژگىهاى بارز حزب دموکرات بود.
دشمنى با قدرتهاى امپریالیستى، بهویژه مبارزه آشکار با دولت متجاوز روسیه تزارى، بخش مهمى از فعالیتهاى دموکراتها به حساب مىآمد. همچنان که در مقابل ضربه زدن به حزب دموکرات، یکى از هدفهاى اصلى متجاوزان روسى در ایران بود. توقیف روزنامههاى وابسته به دموکراتها و هشدار به دولت ایران در خصوص اخراج سردبیر ایران نو (رسول زاده)، تنها یکى از موارد آشکار این دشمنى بود.
دموکراتها با مرام دموکراسى اجتماعى، خود را مدافع واقعى طبقه رنجبر و دهقان مىدانستند، و حزب رقیب را مدافع اشراف و زمینداران، از این رو ارتجاعى قلمداد مىکردند. گذشته از اینها یکى از بارزترین ویژگىهاى حزب دموکرات، عاریتى و اقتباسى بودن ایدئولوژى و مسلک این حزب بود، که تأثیرات آن در قلمرو اندیشه و به تبع آن در عرصه سیاستِ جارى، نمود عینى یافت.
در 1296 حزب دمکرات سه گروه عمده شد، دمکراتهای تشکیلی، دمکراتهای ضد تشکیلی، و دمکراتهای بیطرف.
از اعضای دموکراتهای تشکیلی، مهدیقلی هدایت، حکیم‌الملک، محمدتقی بهار، محمد تدین و اعتلاءالملک می توان نام برد بودند. مهدیقلی هدایت رئیس کمیته مرکزی این دسته بود، و روزنامه ایران، نوبهار و زبان آزاد، نیز از نشریات کمیته مرکزی دموکراتهای تشکیلی محسوب می‌شدند.
از اعضای دموکراتهای ضد تشکیلی، سیدمحمد کمره‌ای، تقی بینش، محمود محمود، حسین پرویز و عین‌الممالک نیز از بودند، و روزنامه ستاره ایران نشریه آنها بود.
دمکراتهای بیطرف نیز برهبری حاج میرزا حسین کرمانشاهی بودند.
……………
برچسبها: حزب دموکرات, دمکرات دوران, دمکرات مشروطیت, حزب ایران.
………….
حزب دموکرات دوران مشروطیت ایران
مستندهای مربوط
مستندهای بیشتر را در آپارات وبسایت ارگ ایران ببینید، لینک آن در ستون کناری
قشه جغرافیای سیاسی کشور ترکیه در اوایل قرن بیست، مشروح در http://arq.ir/199
* * * * * * * * * *
……………………….
توجه 1: اگر وبسایت ارگ ایران به هر علت و اتفاق، مسدود، حذف یا از دسترس خارج شد، در جستجوها بنویسید: تارنمای ارگ ایران، یا، فهرست مقالات انوش راوید، سپس صفحه اول و یا جدید ترین لیست وبسایت و عکسها و مطالب را بیابید. از نظرات شما عزیزان جهت پیشبرد اهداف ملی ایرانی در وبسایت بهره می برم، همچنین کپی برداری از مقالات و استفاده از آنها با ذکر منبع یا بدون ذکر منبع، آزاد و باعث خوشحالی من است.
توجه 2: جهت یافتن مطالب، یا پاسخ پرسش های خود، کلمات کلیدی را در جستجو های ستون کناری ارگ ایران بنویسید، و مطالب را مطالعه نمایید. در جهت دانش مربوطه این تارنما، با استراتژی مشخص یاریم نمایید.
توجه 3: مطالب وبسایت ارگ ایران، توسط ده ها وبلاگ و تارنمای دیگر، بصورت خودکار و یا دستی کپی پیس می شود، از این نظر هیچ مسئله ای نیست، و باعث خوشحالی من است. ولی عزیزان توجه داشته باشند، که حتماً جهت پیگیر و نظر نوشتن درباره مطالب، به ارگ ایران مراجعه نمایند: در اینجا http://arq.ir.
ارگ ایران http://arq.ir
پرسشهای خود را ابتدا در جستجوهای تارنما بنویسید، به احتمال زیاد پاسخ خود را می یابید
جهت آینده ای بهتر دیدگاه خود را بنویسید، و در گفتگوهای تاریخی و جغرافیایی و اجتماعی شرکت کنید
برای دریافت فهرست منابع نوشته ها در بخش نظرات زیر برگه مورد نظر پیام بگذارید