تپه های مهم کهن و باستانی تاریخ ایران اهمیت زیادی در تاریخ نویسی دارند آثار ماقبل تاریخ و دوران کهن ایران را میتوان در تپه های تاریخ یافت، این قبیل آثار طی حفاریهای علمی کشف شده اند. در آثار ماقبل تاریخ، اثری از خط و کتابت نیست، به همین لحاظ اطلاع بر احوال و کردار مردمان قبل از تاریخ مشکل است، و تنها از روی آثار و ساخته هایشان میتوان مطالبی را گفت. این آثار عمدتاً شامل اشیای گلی، استخوانی، و در دوران جدیدتر فلزی است. این صفحه درباره تپه هایی است، که دارای اهمیت تاریخی هستند، ولی کمتر از آنها گفته شده است. تپه هایی مانند حسنلو و سیلک و غیره، زیاد درباره آنها گفته و نوشته شده است، دیگر نیازی نیست اینجا بنویسم.
تپه های مهم کهن و باستانی تاریخ ایران
تصویر انوش راوید در تپه حسنلو، عکس شماره 3465.
این برگه بشماره 541 پیوست لینک زیر است:
لوگو با جدیت پیگیر تاریخ ایران باشید، عکس شماره 1611.
تپه های مهم کهن و باستانی تاریخ ایران
تپه های مهم کهن و باستانی تاریخ ایران
تپه باستانی یا تپه تاریخی یا پُشته یا تل یا کتل، تپه های حاصل از تخریب کامل یا ناقص چندین هزاره باشندگی، شهر، قلعه، زیگورات یا هر بنای عظیم دیگری در گذشته، حاصل شده است. برخی از تپههای باستانی در ایران تا ۱۰ هزار سال قدمت دارند. تپههای باستانی در ایران همیشه مورد تاراج قاچاقچیان آثار باستانی بوده بویژه از نیمه دوم قرن گذشته. تعیین حریم آنها موجب اختلاف سازمانهای میراث فرهنگی و نهادهای عمرانی و مردم محلی است.
فهرست تپه های باستانی ایران
تپه تولکی تپه آشنستان، تپه چغامیش، تپه پشت پشته، آرپا تپه، تپه تاریخی آوه، تپه آوه ۱، تپه آوه ۲، تپه الوسجرد، تل ابلیس، محوطه باستانی ازبکی، تپه اهرنجان، تپه باباجان (دلفان)، تل باکون، بالکین، تپه تاریخی بندرشرفخانه، تپه پیزدلی، قلعه توت ایلام، تورنگ تپه، تپه جن، تپه جلالیه، تپه چغابنوت، تپه چغا گلان، تپه چغامیش، تپه چیا جانی، تپه حاجی فیروز، تپه حسنلو، تپه حصار، تپه رحمت‌آباد، تپه قلعه رستم، تپه زاغه، قلعه زینل، تپه سالالا، تپه سفالین، تپه سگزآباد، تپه خیارج، سنجر، تپه سیکه وند، چواری، تپه سنگ چخماق، تپه سیلک، سینیز، تپه شغالی، تپههای تاریخی شوش، شهر سوخته، تپه عبدالحسین، تپه علی‌کش، تپه قبرستان، تپه قلعه کش، تپه قلی درویش، تپه کلار، تپه کندر، کوزران، قلعه گبران، تپه گرده‌شین، گنج پر، گنج‌دره، تپه دزد، گودین تپه، تپه گوران، گوهر تپه، گوی تپه، تپه گیان، تپه مارلیک، تپه مارو، تپه ماسور، تپه مصلی همدان، تپه باستانی ملیان، موشه‌لان، مجموعه تپههای میرک، تپه تاریخی میل، تپه نورآباد، نوشیجان، تپه هگمتانه، هفت تپه، تپه هفتوان کوچک، یاریم تپه میرمحله، تپه یحیی، شهریری، تپه یوخار قلعه، گنج تپه خوروین، تپه باستانی طرب آباد، تپه گریران، تپه بتکی، تپه گل زرد
تپه های مهم کهن و باستانی تاریخ ایران
تپه یا تل باکون
جلگه مرودشت، یکی از دشت های وسیع ایران است، که آثار تاریخی زیادی از قدیمی ترین دوران تاریخی تا به امروز را دارد. یکی از این انبوه آثار تاریخی، تپه های باکون الف و ب به فاصله تقریبی هزار متر از یکدیگر قرار گرفتند، که از لحاظ شکل همانند سایر تپه های ماقبل تاریخی مکشوفه در اکثر نقاط ایران هستند، مانند تپه سیلک کاشان، گیان نهاوند، جعفرآباد شوش، حصار دامغان.
تپه های باکون در حدود 3 کیلومتری جنوب غرب تخت جمشید، موقعیت '53 ° 52 طول جغرافیایی و '55 ° 29 عرض جغرافیایی واقع شده اند 1612 متر از سطح دریا بلندترند و رویهم رفته 270 متر طول ، 200 متر عرض و 5 الی 6 متر ارتفاع دارند و مساحت کل محل نیز 54000 مترمربع می باشد . موقعیت این تپه ها از لحاظ وضعیت زیست محیطی کوهستانی بوده و خاک آن از نوع رسی با پوشش گیاهی عمدتاً شیرین بیان و خارشتر می باشد.
تپه یا تل باکون به شماره 189 در تاریخ 18/4/1311 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است، ابتدا در 1312 توسط پروفسور ارنست هرتسفلد کاوش شد. جدیدترین کاوش توسط دکتر عباس علیزاده در 1383انجام گرفته است، متاسفانه و یا از جهت بی خیالی، نتیجه این کاوش هنوز منتشر نشده است.
تصویر اشیای کشف شده از تل باکون، عکس شماره 4318.
هرتسفلد طی عملیات حفاری موفق شد چهار طبقه از چهار دوره را پیدا کند، طبقه اول که پائین تر از سایر طبقات است، فاقد ساختمان و خانه بوده و رنگ خاک سیاه و کوفتگی و صلابت آن باعث شد کاوشگران به این نتیجه برسند، که در این طبقه مردمانی می زیسته اند، که هنوز با فن خانه سازی آشنا نبوده، و در زیر چادر بسر می برده اند . آن طبقه خاک سطح چادر بوده، که در اثر رفت و آمد و نشست و برخاست مستحکم و کوفته گردیده است. در طبقه دوم آثار کلبه های محقر روستایی که به لانه بیشتر شباهت دارند تا خانه یافت شد، این خانه ها کوچک و به یکدیگر متصل و دارای درب های کوتاه و کوچه های باریک برای رفت و آمد بوده است. استخوانهای بز کوهی در این طبقه یافت شده، و از ظروف سفالینی که در گوشه اطاقها باقیمانده حدس زده می شود، که این دهکده در اثر یک حادثه ناگهانی یا در نتیجه طوفان و زلزله و یا تهاجم قبائل دیگری متروک مانده است، و ساکنین آن همگی لانه و خانه خود را رها کرده و گریخته اند، دلیل این مدعا آن است، که هنوز برخی از ظروف و دیزیها روی اجاق باقی مانده اند، و حتی بقایای مواد غذایی نیز در ته آنها یافت شده است.
سفال های ظریف و زیبایی که از این تپه بدست آمده، با ظروف سفالی که از قدیم ترین دوره شوش اول پیدا شده شبیه می باشد، و دارای قدمتی هزاره سوم خورشیدی ایرانی، یعنی حدود 5000 سال قبل است. از آنجا که در تل باکون حتی یک عدد پیکان تیر پیدا نشده، چنین استنباط کرده اند، که هنوز تیر و کمان اختراع نشده بود. با توجه به این که فلزات نیز در این تپه ها بدست نیامده، می توان گفت که شاید تمدن این منطقه از تمدن شوش قدیمتر است.
چیزی که علمای فن را بر آن داشت تا این آثار را با اشیاء مکشوفه از شوش هم عصر بدانند، یکنواختی جنس و شکل سفالهاست و گرنه چنانکه گفته شد پیدا نشدن فلز ممکن بود، تاریخ این آثار را به پیش از هزاره سوم خورشیدی ایرانی برساند، در کنار ظروف سفالی مجسمه های کوچک از حیوانات و پرندگان شبیه به بازیچه بچه ها به همراه پیکره هایی از آدمیان یافت شده است.
نکته شگفت در باب پیکره های انسانی این است که تمامی آنها بدون سر می باشند. اینها باید بت های کوچک خانگی بوده باشند، و به احتمال زیاد پیکره های مؤنث به ایزد بانوی مادری آن جامعه ابتدایی تعلق دارد، که نظام اداره آن بر مادر سالاری استوار بوده است. این واقعیت که حتی یک پیکره هم پیدا نشده است که سر آن را جدا نکرده باشند، با تخلیه مجتمع مسکونی تل باکون بی ارتباط نیست، و از نوعی کیفر و مجازات حکایت می کند. شاید پیکره بت کوچک خانوادگی نتوانسته یا نخواسته است، به پرستندگان خود یاری رساند پس سرش را بریده اند. بر روی این پیکره ها شکل صلیب های شکسته یا نماد های دیگر دیده می شود، و این می رساند که بومیان فلات ایران در ادوار پیش از تاریخ، همانند دیگر اقوام و طوایف بدوی خودشان را رنگ می کرده اند. در طبقات سوم و چهارم تل باکون آثاری شبیه به طبقه دوم پیدا شد، که چندان واضح و ظریف نیست، تاریخ آن کمی بعد از اشیاء طبقه دوم بوده، و تصور می رود سال های زیادی فاصله نداشته باشد.
تصویر یک مجسمه بدون سر از تل باکون، عکس شماره 4319.
سفال های مکشوفه در تل باکون، جام های آبخوری و سبو های بزرگ ظریف، که با قلم سیاه خوش رنگی تزئین و با نقوش منظم و طرح های هندسی که حاکی از مهارت و زبردستی استادان فن می‌باشد، نقاشی و طراحی شده است. این سفالها فوق العاده ظریف و نازک و مثل پوست تخم مرغ می باشد. ظرافت و زیبایی آنها بحدی است، که با ظریفترین ظروف چینی امروز برابری می کنند. ناگفته نماند از نمونه نشان های بسیار رایج و معمول در نقاشی سفال باکون، علائم شبیه زتا و زیگمای الفبای یونانی است، همین نشانها و علائم را در چین آن روزگار می توان یافت، و بر همین اساس چنین استنباط می شود، که این دو فرهنگ با هم ارتباط داشته اند. جهت اطلاع بیشتر به چین استان ایران مراجعه شود. رنگ این ظروف زرد کم رنگ و نقوش ساخته شده، روی آنها قلم سیاه است، و روی بعضی شکل گاو یا بز کوهی نقش شده است. این همه می رساند، که در هزاره سوم و چهارم خ،ا مردمان این سرزمین بحد قابل ملاحظه ای آشنا به صنعت بوده و استادان هنرمند داشته اند.
ساکنین این مجتمع مسکونی با چرخ سفالگری آشنا نبودند، گرچه وجود تعداد زیادی کوره های سفالگری یافت شده، در این محوطه دلالت می کند، که هنوز این صنعت به یک پیشه اختصاصی بدل نشده بود. باید دانست که صنعت سفال سازی در ایران، براساس نتایج حفاریها دارای قدمتی بیش از 6000 سال می باشد، که از آن زمان تاکنون از صنایع ظریفه و مهمترین شعب فنون ساکنین فلات ایران می باشد، و در هر قرنی و هزاره ای بشکلی آنرا می ساخته اند.
نقشی که روی ظروف تل باکون از همه نقوش قابل ملاحظه تر است، نقش گردونه جهان یا صلیب شکسته است، صلیب های تل باکون آزاد و بی حاشیه، یا آنکه در دایره ای محصورند، و گاهی هم درون مربعی جای دارند. این نماد از جمله اضافات تصادفی در یک طرح شلوغ نیست، بلکه مضمون اصلی و غالب آن می باشند.
تپه های مهم کهن و باستانی تاریخ ایران
تپه سکلچال یا سگلچال
در تپه سگلچال در نزدیک راویدسرا آثار فراوان گورها، که با سنگ های عظیم پوشانده شده اند، و کوره های فلزکاری و سفالگری با قطعات فراوان سفال روی زمین وجود دارد. بزرگی این سنگها که مکعب مستطیل کامل هستند، بطور متوسط حدود 20 در 100 در 200 سانتیمتر است. اکثر این گورها توسط جویندگان گنج شکافته شده است، و صدمه زیادی به این تپه رسیده است.
این تپه در موقعیت عکس زیر قرار گرفته و در آن کاوش های قانونی و علمی صورت نگرفته ولی بدست جویندگان گنج غارت شده است. سگلچال، که سیاهگلچال هم می گویند، و درست آن سکل چال یا سکال چال است، که سکا یا سکل همان اقوام معروف شده به نام سکاها هستند. در این تپه گور هایی به سبک اقوام سکاها وجود دارد. شغل این اقوام دامداری و کار با فلزات و ضرب سکه و بویژه ساخت ادوات فلزی کشاورزی و شکار، مانند داس و بیل و تله غیره بوده است.
عکس ها و مستند بزودی
تصویر هایی از تپه سکال چال، عکس شماره .
ــ سکا چال = سکال + چال = سکل چال = محل اقامت و کار سکاها.
ــ چال = گود، میدان، محل. هنوز بسیاری از پیران تهرانی برای گفتن محل، از واژه چال استفاده می کنند.
امروزه در بسیاری از مناطق ایران، اشخاصی که کارگاه دستی فلزکاری دارند، و وسایل فلزی کشاورزی درست می کنند، صقل می گویند، که تغییر نوشته سکل است. این واژه ایرانی را نیز مانند بسیاری از واژه های دیگر غیر ایرانی گفته و عربی نامیده اند، و معنی الکی و من در آوری برای صقل نوشته اند. امان از دست ایرانیها، که فرهنگ و زبان غنی خودشان را مفت و از روی کم سوادی واگذار به غیر می کنند.
مردم هفت هزار سال پیش ایران در تپه های باستانی کشف شده، تمدن مس داشتند، یعنی دانایی و برتری در زمان، که براحتی توانایی ادامه حیات شکوهمند را ایجاد میکرد. تمدن برتر موفقیت بهمراه دارد، تغییر و رشد و تکامل دارد، و از مهاجران و مهاجمان بدون دانایی چند دوره تمدن عقبتر شکست نمی خورد، بلکه آنها را بکار میگیرد و در خود حل و آسیمیله میکند. تمدن برتر ایرانی در دوران کهن نه بخاطر فوق بشر بودن ایرانیها، بلکه بخاطر موقعیت جغرافیای طبیعی و کانی این سرزمین بود، بویژه معادن فراوان در دسترس مس.
……………
@: تپههای مهم, تپه کهن, تپه باستانی, تپه تاریخی, تپه ایرانی, تپه سکلچال, گورستان سگلچال, سیاهکل چال, تپه باکون, تل باکون.
#: ..
…………
تپه های مهم کهن و باستانی تاریخ ایران
مستندهای مربوط
مستندهای بیشتر را در آپارات و نماشا لینک آن در ستون کناری ارگ ایران
آثار باستانی تپه یحیی از خبرگزاری صدا و سیما پخش مجدد از تارنمای ارگ ایران، مشروح در http://arq.ir/112
* * * * * * * * * *
……………………….
توجه 1: اگر وبسایت ارگ ایران به هر علت و اتفاق، مسدود، حذف یا از دسترس خارج شد، در جستجوها بنویسید: تارنمای ارگ ایران، یا، فهرست مقالات انوش راوید، سپس صفحه اول و یا جدید ترین عکسها و مطالب ارگ ایران را بیابید.
توجه 2: جهت یافتن مطالب، یا پاسخ پرسش های خود، کلمات کلیدی را در جستجوهای ستون کناری ارگ ایران بنویسید، و مطالب را مطالعه نمایید، و در جهت دانش مربوطه این تارنما، با استراتژی مشخص یاریم نمایید.
توجه 3: مطالب وبسایت ارگ ایران، توسط ده ها وبلاگ و تارنمای دیگر، بصورت خودکار و یا دستی کپی پیس می شود، از این نظر هیچ مسئله ای نیست، و باعث خوشحالی من است. ولی عزیزان توجه داشته باشند، که حتماً جهت پیگیر و نظر نوشتن درباره مطالب، به ارگ ایران مراجعه نمایند.
ــ از نظرات شما عزیزان جهت پیشبرد اهداف ملی ایرانی در وبسایت بهره می برم، همچنین کپی برداری از مقالات و استفاده از آنها با ذکر منبع یا بدون ذکر منبع، آزاد و باعث خوشحالی من است.
پرسشهای خود را ابتدا در جستجوهای تارنما بنویسید، به احتمال زیاد پاسخ خود را می یابید
جهت آینده ای بهتر دیدگاه خود را بنویسید، و در گفتگوهای تاریخی و جغرافیایی و اجتماعی شرکت کنید.
برای دریافت فهرست منابع نوشته ها، در بخش نظرات زیر برگه مورد نظر پیام بگذارید.