تاریخ پول و سرمایه در ایران یکی از مهم ترین پایه های دوران تمدن پول و سرمایه در جهان است، یعنی این تاریخ ایران، بخش مهمی از تاریخ جهان است.
تاریخ پول و سرمایه در ایران
تصویر سکه ها قدیمی، عکس شماره 3200.
لوگو مراقب باشید با دروغ گفتن و نوشتن در تاریخ ذهن شما را مطیع نکنند، عکس شماره 1626.
این برگه شماره 254 پیوست لینک زیر است:
. . . ادامه دارد و بازنویسی می شود . . .
تاریخ پول و سرمایه در ایران
تاریخ پول و سرمایه در ایران
در دوران های تمدن قبایل اولیه نیازی به پول نبود، و افراد قبیله از امکانات یکدیگر بهره می بردند. با پیدایش دوران تمدن در مصر و بین النهرین و فلسفه شاه خدایی پول نقش بسزایی یافت، متعاقب این تمدن و در هر شکل تمدن پول نوع و اهمیت خاص داشت. سرزمین کهن ایران مجموعه دلپذیر از آثار بدیع فرهنگ و تمدن بشری را در مرکز قاره کهن در خود دارد.
بدلایلی بخش عمده آثار تاریخی ایران به دست سوداگران بین المللی زینتبخش گنجینه ها و موزه های ممالک دیگر شده است. یکی از گویا ترین آثار تاریخی ایران سکه ها هستند، که هم مکتوب و هم مشخص کننده اوضاع اقتصادی و سیاسی و اجتماعی زمان ضرب می باشند. هر پادشاهی و امیری در زمانها و ناحیه های قدرت خود به قصد پیوستن به تاریخ و امور اجتماعی کشوری و لشکری سکه هایی با نقوشی مشخص ضرب کرده، که باعث شده امروزه گنجینه ای بی مانند برای تحقیقات جغرافی ـ تاریخ در اختیار باشد.
مطالعه مجموعه هایی از سکه های ادوار مختلف تاریخ ایران، یکی از پایه های دانش تاریخ می باشد. تحولات فرهنگی، سیاسی و اقتصادی، جابجایی و دست بدست گشتن قدرت در میان سرزمینها و خاندان های تاریخ ایران بزرگ بخوبی در سکه ها نمایان است. خاطر نشان نمایم ساخت و بهره برداری از سکه های تقلبی از گذشته های دور وجود داشته است، که گاه برای سود جویی و یا جهت فروش به جویندگان گنج و یا جهت اثبات حقانیت دینی و مسلکی بوده است. شناختن و تشخیص این تقلب ها بسیاری اوقات مشکل می باشد، زیرا خود آنها در تاریخ های گذشته و به نام گذشته ترها ضرب شده اند، هر چند که امروزه اکثر آنها خود دارای ارزش مادی می باشند.
قدیمی ترین سکه و پول یافته شده در ایران بزرگ که اولین نمونه ها در جهان می باشند شامل:
* در موهنجودار پاکستان حدود 5000 سال پیش.
* سکه حدود 4700 ساله متعلق به سناخریب پادشاه آشور.
* حلقه های فلزی کشف شده در شوش متعلق به 4000 هزار سال پیش.
* سکه هایی از جنس الکتروم 3000 سال پیش در لیدیه بنام کرزوس یا کرزوبید یا کرزوش (قروش ترکیه).
* در دور دوم سلسله هخامنشیان سکه های طلای دریک (درهم و درخما) و نقره شکل رواج داشت.
انواع نوع پول، 1 ــ سکه، تکه فلز کوچک دایره و تخت است، که توسط یک دولت برای استفاده در داد و ستد اقتصادی یک جامعه معتبر شده است. 2 ــ اسکناس، 3 ــ . . . ادامه بزودی
تاریخ پول و سرمایه در ایران
تاریخ سکه و پول در ایران
کهن ترین سکه ها ــ کهن ترین پول فلزی کشف شده در جهان در موهنجودارو (در پاکستان فعلی) بدست آمده، که حدود ۵۰۰۰ سال پیش تهیه شده است. در شوش تاریخی جنوب غربی ایران، حلقه های متعلق به ۴۰۰۰ سال پیش کشف شده، که نقش سکه را داشتند.
کهن ترین سکهٔ یافت شده در جهان متعلق به سناخریب پادشاه آشور است، که در حدود 700 پیش از میلاد تهیه شده است. در همین حدود (۲۷۰۰-۲۶۰۰ سال پیش) در لیدیه (واقع در ترکیه کنونی) سکه های از جنس الکتروم ضرب می شد. سکه های که شاهنشاه لیدیه رواج داد، بنام شاهنشاه کرزوش، به کرزویید (کرزوسی) معروف گشت. بعد از فتح لیدیه توسط کوروش بزرگ، این سکه های در ایران آنزمان رواج یافت.
تاریخ پول و سرمایه در ایران
سکه های سلسله هخامنشیان
سکه های زر را دریک (داریک)، و سکه های سیم را سیگلوی می گفتند، وزن دریک ۸/۴۲ گرم و وزن سیگلوی ۱۰/۷۵ گرم بود. عیار سکه های دریک بسیار بالا بود، و با آزمایش روی نمونه های به دست آمده معلوم شده است، فلزش تنها 3 درصد آلیاژ دارد، این خلوص بالا باعث اعتبار و رواج این سکه شد. سکه های دریک، سیگلوی، از دوره داریوش تا پایان سلسله هخامنشیان رواج داشت، در دوره کوروش و کمبوجیه دارای نشان شیر و گاو نر بود.
در لیدیه ضرابخانه ای بود، که بعد از فتح ساردیس بدست کورش در ۵۴۷، برای ضرب سکه های هخامنشی استفاده می گردید، روی این سکه ها تصویری از یک شیر و یک گاو نر همراه نام پارسه وجود داشت. در دوره داریوش نخست، سومین پادشاه هخامنشیان (۵۲۱ تا ۴۸۵ ق ـ م)، نخستین سکه های زرین دریک و سیمین سیگلوی، که شهرت جهانی یافتند، ضرب گردید. سکه هایی که در تمام جهان متمدن یا سرزمین پهناور ایران از مصر تا هندوستان استفاده می شد، و دشواری های داد و ستد برای اولین بار در جهان متمدن بر طرف گردید.
سکه دریک زرین تنها به فرمان شخص پادشاه ضرب می‌شد، لیکن سکه سیمین چنین وضعی نداشت. داریوش اجازه داده بود، تا ساتراپ های او سکه های سیمین مورد نیاز خود را، در ضرابخانه های واقع در قلمرو فرمانروایی خود ضرب نمایند. سکه های دریک در کلیه کشور های مجاور به ویژه یونان بسیار رواج داشت، به گونه ای که بازرگانان بیگانه با رغبت بسیار پول هخامنشی را می پذیرفتند، و قسمت مهمی از داد و ستد های خود را با آن انجام می دادند.
در دوره داریوش سوم، دو دریکی به وزن حدود 17 گرم، نیم دریکی که نصف دریک بود، ضرب شد، و در نقش تفاوت کمی با یک دریکی و سیگلوی داشتند. دریک‌ها و سیگلوی‌ها دارای نقش کماندار پارسی هستند، این نقش در طول دو قرن آخر سلسله هخامنشیان تغییراتی داشت. از آنجا که سکه های هخامنشی تاریخ ضرب ندارند، از روی قراین دیگر نقش های مربوط به دوران هر پادشاه را تعیین کرده اند.
سکه های هخامنشی جز موارد استثنایی تنها در یک سو دارای نقش هستند، و پشت آنها معمولاً فرورفتگی مربع شکل و ناهمواری های نامنظمی وجود دارد. اینها اثر قسمت برجستهٔ سندانی است، که هنگام چکش‌زدن بر سکه گذاشته می شد. بعضی ساتراپی‌های هخامنشی که در ادارهٔ امور داخلی خود آزاد بودند، سکه های مخصوص به خود ضرب می کردند، مانند تصویر الههٔ مورد پرستش، که روی آنها نقش شده بود.
تاریخ پول و سرمایه در ایران
پول و سرمایه در اشکانیان
. . . بزودی . . .
پول و سرمایه در ساسانیان
. . . بزودی . . .
تاریخ پول و سرمایه در ایران
سکه و پول در دوران اسلامی ایران
یکی از واحد های پولی تاریخی بین النهرین از گذشته های دور دینار بود، و برابر با يک سکه نقره بود، که وزنش در مواقع مختلف فرق می کرد. سلطنتها و حکومت های ايرانی هم از دينار استفاده می کردند. اما به تدريج، در نتيجه تورم و بی ارزش شدن پول، احتياج به واحد های پولی بزرگتر پيش اومد. اين واحدها همه بر مبنای دينار بنا شده بودند.
اولين واحد پولی، سکه صد دينار (صنار) بود، که توسط سلطان محمود غزنوی ضرب شد، و به اسم خودش، محمودی ناميده می شد. در همان زمان، شاهان سامانی ماورالنهر، سکه های نقره پنجاه ديناری ضرب کردند، که شاهی ناميده می شد. يک شاهی نصف يک محمودی يا به عبارت ديگر يک محمودی، دو شاهی بود.
بعد از آن، تا زمان های طولانی، سکه های نقره ای که استفاده می کردند، همين شاهی و محمودی بودند. واحد های ديگری مثل قران (هزار دينار) و تومان (10000) دينار، بیشتر واحد محاسبه بودند، و کمتر سکه ای به نام قران يا تومان ضرب شد، در دوره صفوی، شاه عباس صفوی شروع به ضرب يک سکه به ارزش 200 دينار يا دو محمودی کرد. اين سکه به عباسی معروف شد، و بسيار مورد استفاده قرار می گرفت.
در همين زمان، با باز شدن پای پرتغالی ها در ايران، سکه های پرتغالی در ايران رايج شد. اين سکه ها رئال نام داشتند، که هنوز هم واحد پول بعضی از مستعمرات سابق پرتغال مانند برزيل است. اين واحد پول بر مبنای وزنش، مطابق 1175 دينار گرفته شد، و در ايران به اين اندازه خريده می شد. سکه رئال پرتغال در ايران به عنوان ريال رواج پيدا کرد، و کم کم دولت ايران هم خودش دست به ضرب سکه های ريال زد، که برای مبالغ بالا بکار می رفت.
در اواخر قرن هجدهم ميلادی، نادر شاه افشار هم يک نوع سکه به ارزش 500 دينار ضرب کرد، که به اسم خودش نادری خوانده می شد، اما خيلی زود مردم بجای نادری، شروع به استفاده از لفظ ده شاهی (شاهی= پنجاه دينار: 500 دينار= ده شاهی) کردند. در طول پادشاهی قاجاریه، سکه های مورد استفاده در ايران، شاهی، صنار، عباسی، و ده شاهی بودند، و در اواخر دوره قاجار، سکه های هزار ديناری و دوهزار ديناری هم ضرب شدند (يک قرانی و دوزاری).
اما در ابتدای سلطنت پهلوی، قرار شد واحد پول ايران يکدست گردد، سکه های ريال بجای 1175 دينار، به مبلغ 1000 دينار و مطابق قران کاهش داده شدند، و واحد پول ریال شد. همين ريال يا به لفظ مردم قران، و سپس تومن است، که امروزه هم واحد پول رسمی ايران به شمار می رود. در همان دوران پهلوی هم بعد از تورم های اقتصادی مختلف و رواج پول کاغذی، اسکناس های پنج ريالی و ده ريالی (يک تومانی) چاپ شدند، که امروزه در دست مردم برای کلکسيون های مختلف پول قرار دارد.
قابل توجه: امروزه تومان كاربردي بيشتری از ريال واحد پول رسمي دارد، تومان تا پيش از سده 13 خورشیدی واحد پولي معادل با 10000 دينار بوده است. پيش از آن حد فاصل سال هاي 1798 تا 1825 ميلادي، تومان واحدي معادل 8 ريال، و هر ريال خود معادل 1250 دينار بود. در اين دوران يك قران واحدي برابر 1000 دينار، يا يك دهم تومان بود. اما پس از سال 1932 ميلادي، 1310 هجري شمسي هر تومان با 10 ريال معادل شد، و از آن پس تومان، عملا واحد پول غير رسمي در زندگي روزمره ايرانيان شد.
تومان ــ نام یا واژه تومان کامل از زبان ایرانی است، و به معنی زیاد است، که در دوره هایی به واحدهای ده هزار گفته می شد.
ــ تومان = تو + مان = وسایل زیاد.
ــ مان = اسباب و خانه.
ــ تول = طول = تو + ل = بخش زیاد.
ــ مهمان = مه + مان = به خانه رسیده. مشروح در اینجا.
پول و سرمایه در دوران سازمان قبیله ای ایران
. . . بزودی . . .
پول و سرمایه دوران نفوذ استعماری در ایران
. . . بزودی . . .
……………
برچسبها: تاریخ پول, تاریخ سرمایه, پول سرمایه, در ایران, معنی تومان, تاریخ سکه.
………….
تاریخ پول و سرمایه در ایران
مستند های مربوط
مستند های بیشتر را در آپارات وبسایت ارگ ایران ببینید، لینک آن در ستون کناری
* * * * * * * * * *
……………………….
توجه 1: اگر وبسایت ارگ ایران به هر علت و اتفاق، مسدود، حذف یا از دسترس خارج شد، در جستجوها بنویسید: تارنمای ارگ ایران، یا، فهرست مقالات انوش راوید، سپس صفحه اول و یا جدید ترین لیست وبسایت و عکسها و مطالب را بیابید. از نظرات شما عزیزان جهت پیشبرد اهداف ملی ایرانی در وبسایت بهره می برم، همچنین کپی برداری از مقالات و استفاده از آنها با ذکر منبع یا بدون ذکر منبع، آزاد و باعث خوشحالی من است.
توجه 2: جهت یافتن مطالب، یا پاسخ پرسش های خود، کلمات کلیدی را در جستجو های ستون کناری ارگ ایران بنویسید، و مطالب را مطالعه نمایید. در جهت دانش مربوطه این تارنما، با استراتژی مشخص یاریم نمایید.
توجه 3: مطالب وبسایت ارگ ایران، توسط ده ها وبلاگ و تارنمای دیگر، بصورت خودکار و یا دستی کپی پیس می شود، از این نظر هیچ مسئله ای نیست، و باعث خوشحالی من است. ولی عزیزان توجه داشته باشند، که حتماً جهت پیگیر و نظر نوشتن درباره مطالب، به ارگ ایران مراجعه نمایند: در اینجا http://arq.ir.
ارگ ایران http://arq.ir
پرسشهای خود را ابتدا در جستجوهای تارنما بنویسید، به احتمال زیاد پاسخ خود را می یابید
جهت آینده ای بهتر دیدگاه خود را بنویسید، و در گفتگوهای تاریخی و جغرافیایی و اجتماعی شرکت کنید
برای دریافت فهرست منابع نوشته ها در بخش نظرات زیر برگه مورد نظر پیام بگذارید