منطقه نوسنگی جنوب غرب ایران در محوطه های دوران کهن استانهای ایلام و خوزستان می باشند. این مناطق نیازمند کاوشهای علمی جدید هستند، و شامل تپه های شناسایی شده زیر است.
منطقه نوسنگی جنوب غرب ایران
برگه 1296 پیوست لینک زیر است:
تصویر دیوارنگاری غار دوشه، خرم‌آباد لرستان، حدود هزاره سوم پیش از گاه ایرانی، عکس ۴۸۷۵.
منطقه نوسنگی جنوب غرب ایران
تپه علی کش
در سال ۱۹۰۳ گوتیر و لامپر در جبهه شمال شرقی علی کش گمانه زنی کردند. در سالهای ۱۹۶۱ – ۱۹۶۳ میلادی فرانک هول و کنت فلانری در علی کش گمانه زنی کردند.
ضخامت آثار باستانی تپه ۷ متر است. در علی کش سه دوره فرهنگی مشخص شد، که از قدیم به جدید عبارتند از: دوره بزمرده، دوره علی کش، دوره محمدجعفر. هر یک از این دوره ها نیز به دو مرحله کوتاهتر تقسیم شده اند:
جدیدترین دوره لایه دو: محمدجعفر A1 جدیدتر.
جدیدترین دوره لایه یک: محمدجعفر A2 قدیمتر، اولین لایه سفال دار این محوطه، شامل سه گروه سفال:
۱- سفال ساده یا صیقلی با خمیر به رنگ مسی.
۲- سفال دارای لعاب گلی غلیظ و صیقلی.
۳- سفال منقوش با نقوش هندسی زایل شونده، و خمیر مسی، استفاده از پی سنگی.
دومین دوره لایه دو: علی کش B1 جدیدتر بقایای دیوارهای خشتی و خاکستر، فاقد پی.
دومین دوره لایه یک: علی کش B2 قدیمتر.
قدیمترین دوره لایه دو: بزمرده C1 جدیدتر.
قدیمترین دوره لایه یک: بزمرده C2 قدیمتر، رج اولیه دیوارهای یک اتاق و راهرویی، که با قلوه سنگ فرش شده بود. فاقد پی و خشت بدون شاموت.
ویژگیها و مشخصات سفال تپه علی کش: بدین ترتیب ۲ گونه سفالی، که از دوره محمد جعفر تپه علی کش بدست آمده اند، یعنی سفال محمدجعفر ساده و سفال محمدجعفر منقوش از قدیمترین سفالهای حوزه فرهنگی دهلران هستند. با خمیر نخودی و شاموت کاه، حرارت کم و پخت ناقص و ظروف دارای شکل و فرم ساده هستند.
طی کاوشهایی که در تپه های علی کش، سبز و موسیان انجام گرفت، بیش از ۳۰۰۰۰ قطعه سفال ثبت شد، که می توان آنها را بعنوان سفال حوزه فرهنگی دهلران با رعایت ترتیب تقدم و تاخر زمانی به ۷ گروه اصلی زیر تقسیم کرد:
۱- سفال جعفر ساده، ۲- سفال جعفر منقوش، ۳- سفال خزینه قرمز، ۴- سفال سوزیانای ساده نخودی، ۵- سفال سوزیانای سیاه روی نخودی، ۶- سفال مهمه قرمز روی قرمز، ۷- سفال قرمز بیات.
ابزار سنگی تپه علی کش، سلاحها، خراشنده ها، سوراخ کننده ها، مته ها، تراشنده ها، تیغه ها، ریز تیغه ها، و اسکنه ها.
پیکرکها: از هر سه دوره تپه علی کش پیکرکهای گلی بدست آمد، که در دوره های بزمرده و علی کش صرفا پیکرک حیوانی، و در دوره محمد جعفر برای اولین بار در این محوطه پیکرک انسانی بدست آمد.
فلزکاری: تنها نمونه شی فلزی بدست آمده از تپه علی کش یک عدد حلقه مسی بود، که با چکش کاری از مس طبیعی درست شده بود، و در میان بقایای دوره علی کش بدست آمد.
گاهنگاری بزمرده علی کش محمدجعفر
بزمرده: هزاره های دو و سوم قبل از گاهشمار ایرانی.
علی کش: هزاره اول قبل از گاهشمار ایرانی.
محمدجعفر: هزاره اول گاهشمار ایرانی.
همزمانی و مشابهت آثار تپه علی کش با سایر محوطه ها:
۱- بزمرده با زاوی شمی، کریم شهیر آسیاب و گنج دره همزمان بوده است.
۲- فلیپ اسمیت آسیاب و گنج دره را با بزمرده و علی کش همزمان می داند.
۳- علی کش با دوره قبل از سفال دهکده جارمو در شمال عراق و گوران واقع در لرستان همزمان است.
۴- محمدجعفر: با دوره دارای سفال جارمو در شمال عراق و حاجی فیروز در دره سولدوز همزمان است.
منطقه نوسنگی جنوب غرب ایران
تپه سبز
در ۷٫۵ کیلومتری جنوبغربی دهلران و ۱۶ کیلومتری شمالغرب تپه علی کش واقع شده است. در ۱۹۶۱ بررسی گردید و در سال ۱۹۶۳ فرانک هول و کنت فلانری در علی کش گمانه زنی کردند.
لایه نگاری : تپه سبز دارای ۴ دوره فرهنگی و ۱۰ لایه می باشد :
چهارمین و جدیدترین دوره : دوره بیات(طبقه A) با سه لایه (A1- A2- A3)
سومین دوره : دوره مهمه(طبقه B) با سه لایه (B1- B2- B3)
دومین دوره : دوره خزینه(طبقه C) با سه لایه (C1- C2- C3)
قدیمترین دوره : دوره سبز (طبقه D) با یک لایه
دوره سبز : فاقد معماری، بیشترین دستاورد این طبقه سفال بود شامل سفال از نوع سفال ساده نخودی رنگ سوزیانا، سفال منقوش سیاه بر روی نخودی نگ سوزیانا، از نوع سوزیانا الف.
دوره خزینه :
C3 : کهنترین اثر معماری تپه سبز در این لایه بود دیواری با خشتهای سفید رنگ بر روی پی قلوه سنگی. و کهنترین اثر سبدی که به روش فیتیلهای در دهلران بافته شده بود.
C2 : آوار دیوارهایی که با خشتهای خشک شده در آفتاب ساخته شده بودند. هیچ اثر معماری مشخصی از این لایه بدست نیامد.
C1 : قسمتی از رج اول پی یک دیوار که با قلوه سنگهای رودخانه ای ساخته شده بود.
دوره مهمه :
B3 : در این لایه ۵ مرحله ساختمانی دیده شد با بهترین نمونه های خشت بدون شاموت، پیهای تخته سنگی، و دیوارهایی با چینه بدون شاموت.
B2 : سریک سنجاق مسی بعنوان تنها شی مسی بدست آمده از تپه سبز. دیواری با دو اندازه از خشت های بدون شاموت.
B1: در این لایه توده فشردهای از آوار با خشتهای بدون شاموت وجود داشت.
دوره بیات : ۹۵% سفال دوره بیات از نوع سوزیانای ساده و سوزیانای نخودی با نقوش سیاهرنگ بود. سفال جدیدی در این دوره مطرح شد که آنرا سفال قرمز بیات می نامند. علاوه بر این سه نوع سفال جدید دیگر هم از مرحله بیات بدست آمده است :
۱- سفال با نقوش ظریف سیاهرنگ بر روی زمینه مسی ۲- منقوش دورنگ ۳- سفال سیاه داغدار.
A3 : سه مرحله مشخص ساختمانی در این دوره وجود داشت.
A2 : بقایای پاره دیوار با خشتهای سفید بدون شاموت.
A1 : آوار قسمتهای ساختمانی به رنگ قرمز متمایل به نخودی.
همزمانی و مشابهت آثار تپه سبز با سایر محوطه ها :
۱- خزینه : آثار سفالی فرهنگ خزینه در تپه سفید بدست آمده است.
۲- مهمه : آثار سفال فرهنگ مهمه در تپه موسیان بدست آمده است.
۲- مهمه : تپه اشرفآباد در مرحله فرهنگ مهمه دهکده کوچکی داشت.
منطقه نوسنگی جنوب غرب ایران
تپه موسیان
در جنوبشرقی دهلران در یک کیلومتری غرب رودخانه دوایریچ و به فاصله ۲٫۵ کیلومتری شرق تپه علیکش واقع شده است. در ۱۹۰۳ گوتیر و لامپر برای مدت سه ماه در این محل حفاری نمودند. در سال ۱۹۶۳ فرانک هول و کنت فلانری در موسیان گمانه زنی کردند.
از جمله آثار بدست آمده از این تپه ۸۴۹ قطعه سفال متعلق به فرهنگ مهمه بود. سفال نخودی با نقوش سیاه و سفال منقوش با نقوش ردیف بزها و انسانهای درحال رقص وجود داشت.
منطقه نوسنگی جنوب غرب ایران
تپه اشرف آباد
در ۱٫۵ کیلومتری شمالغرب تپه سبز و در یک کیلومتری شرق رودخانه مهمه در دهلران واقع شده است. در سال ۱۹۶۳ توسط هیئت کاوشگر در تپه علیکش گمانه آزمایشی حفر شد.
در مرحله فرهنگ مهمه در این محل دهکده کوچکی قرار داشت. سفال سوزیانای نخودی با نقوش سیاهرنگ که تزئینات آنرا ردیف بزها و انسانهای درحال رقص تشکیل می داد. و قطعاتی از سفال قرمز با نقوش قرمز شاخصه فرهنگ مهمه ارتباط محل را با لایه های B1 ، B2، B3، تپه سبز (فرهنگ مهمه) نشان می داد.
منطقه نوسنگی جنوب غرب ایران
تپه سفید
در دهلران واقع شده است. در ۱۹۶۱ بررسی شد و در ۶۹- ۱۹۶۸ بعلت خاکبرداری برای راه سازی ناپدید شده بود.
در بررسی ۱۹۶۱ تعدادی قطعات سفال معرف دوره خزینه از این تپه جمع آوری شد.
منطقه نوسنگی جنوب غرب ایران
چغا سفید
در دهلران واقع است. گمانهای آزمایشی در ۱۹۶۳ در این تپه حفر شد.
منطقه نوسنگی جنوب غرب ایران
تپه خزینه
در یک کیلومتری رودخانه دوایریچ در منطقه دهلران واقع شده است. برای اولین بار در ۱۹۰۳ توسط گوتیر و لامپر گمانهای آزمایشی در این تپه حفر شد.
منطقه نوسنگی جنوب غرب ایران
تپه فروخ آباد
در کنار رودخانه مهمه در دهلران واقع شده است. برای اولین بار در ۱۹۰۳ توسط گوتیر و لامپر گمانهای آزمایشی در این تپه حفر شد.
در سال ۱۸۵۰ ویلیام کنت لوفتوس به شوش مسافرت نمود و آثار باستانی آنجا را مورد بررسی قرار داد و در زمستان سال بعد حفاری در بخشهایی از تپه شوش را آغاز نمود. پس از یک وقفه نسبتا طولانی در سال ۱۸۸۴ میلادی مارسل دیولافوا و همسر او ژان دیولافوا در قسمت آپادانای شوش حفاری نمودند.
در سال ۱۸۹۵ میلادی ناصرالدین شاه امتیاز انحصار کاوش در تمام ایران را به دولت فرانسه واگذار نمود و ژاک دو مورگان بعنوان سرپرست هیات باستانشناسی فرانسه در ایران عملیات حفاری در شوش را آغاز نمود.
منطقه نوسنگی جنوب غرب ایران
جعفرآباد
در ۷ کیلومتری شوش و در کنار رودخانه شائور و جاده اندیمشک اهواز واقع شده است. برای اولین بار در ۱۹۰۳ گمانه ای آزمایشی در این تپه حفر شد. در سال ۱۹۳۰ رولاند دومنکم و در سال ۱۹۳۴ لوبرتون گمانهای در آن حفر کردند. در فاصله سالهای بین ۷۴- ۱۹۶۹ خانم ژنویو دلفوس در کنار گمانه لوبرتون گمانه ای را حفر کرد.
دارای سه دوره فرهنگی، پنج دوره معماری، و شش لایه استقراری است.
دوره III : آثار لایه های ۳L تا ۳a و لایه های ۲ و ۱ معرف دوره جعفرآباد III هستند. بین بقایای جعفرآباد IIو جعفرآباد III قشری از آوار دیوارهای خشتی به ضخامت ۵۰ تا ۷۰ سانتیمتر وجود دارد.
دوره II : شامل لایه ۳ می باشد که خود این لایه به ۱۴ لایه کوچکتر تقسیم شده است. که با حروف الفبای لاتین از a تا n مشخص شده اند. لایه های ۳m و ۳n معرف دوره جعفرآباد II هستند.
لایه ۴ دارای تغییراتی در معماری است.
لایه ۵ خود به دو دوره a , b تقسیم می شود.
دوره I : شامل سه لایه ۶، ۵ و ۴ است که لایه ۶ مستقیما روی خاک بکر قرار دارد.
معماری : دیوارهای واحد ساختمانی دوره I با چینه و خشت ساخته شده بودند.
لایه ۶ : دیوار واحدهای ساختمانی با چینه ساخته شده بودند.
لایه ۵ (a , b) : دیوار واحدهای ساختمانی با چینه ساخته شده بودند. واحدهای ساختمانی بسیار نزدیک بهم بودند بطوری که فضای خالی بین آنها بسیار کم بود.
لایه ۴ : اکثر دیوارها با قرار دادن سه ردیف خشت در کنار هم ساخته شده بودند. و به همین دلیل اکثر دیوارها ضخیم بودند.
لایههای ۳m و ۳n : بقایای این لایه ها علاوه بر آوار دیوارهای خشتی قسمتهای کوچکی از کف بخشهایی از واحدهای ساختمانی را هم شامل می شد که با خشت فرش شده بودند. بقایای دو واحد ساختمانی کوچک مدور نیز مشخص شدند که دیوار آنها خشتچینی بود.
لایههای ۳L تا ۳a و لایههای ۲ و ۱: قسمتهایی از پاره دیوارهای بیارتباط که با خشت ساخته شده بودند.
سفال : در سال ۱۹۵۷ لوبرتون مقالهای را چاپ و منتشر کرد که اساس مطالعات او را حفر گمانههایی در تپههای جعفرآباد، جوی، بندبال، بوهلان تشکیل می داد. در این مقاله با مقایسه سفالهای بدست آمده از آن گمانهها مجموع سفالهای خوزستان را به ۵ گروه طبقه بندی کرد و با استفاده از پیشوند کلمه سوزیانا از قدیم به جدید آنها را با حروف الفبای لاتین a, b, c, d, e مشخص نمود. گروه سوزیانا e را بصورت شوش I یا نخستین سبک نیز می شناسند. از این ۵ گروه تنها e و c و a در تپه جعفرآباد و دو گروه دیگر در تپههای جوی bو بندبال، بوهلان dشناسایی شدند.
مشخصات سفال سوزیانا : دستساز با شاموت شن و شن نرم. فرم ظروف ساده و عبارت بودند از کاسههای ساده و گود و بشقاب و لیوان. با لعاب گلی غلیظ. تزئین رنگ سیاه با نقوش مختلف.
سوزیانا a(5600 الی ۵۲۰۰ ق.م.): کاسههای ساده ولی وانهایی با نقوش سبدی و نقوش ساده هندسی منفی تزئین شده. منحصرا در میان آثار طبقات معرف دوره جعفرآباد I (لایه های ۶ الی ۴) بدست آمد.
سوزیاناb (۵۲۰۰ الی ۴۳۰۰ ق.م.): تفاوت این گروه با گروه قبلی در تنوع فرم ظروف است. نقوش تزئینی همانند قبل اما نقوش هندسی کنده بکلی منسوخ شده است. (فقط در تپه جوی بدست آمدند)
سوزیانا c (4300 الی ۴۰۰۰ ق.م.): این گروه معرف دوره جعفرآباد II(لایههای ۳m و ۳n) است. از ویژگیهای این گروه علاوه بر ساده بودن آنها کاسههایی با لعاب گلی غلیظ قهوهای رنگ و لیوانهای با لعاب گلی غلیظ نخودی رنگ هستند. برای نخستین بار ردیف نقش حیوان و انسان نیز بر روی ظروف ظاهر شده است.
سوزیانا d (4000 الی ۳۸۰۰ ق.م): بدست آمده از طبقات استقراری بالای تپههای بندبال و بوهلان. کف ظروف تخت یا مقعر. نقوش تزئینی ساده هستند ولی شباهت زیادی به شوش I دارند.
سوزیاناe (۳۸۰۰ الی ۳۵۰۰ ق.م.): یا شوش I (شوش الف/ شوش A) سفال این گروه خود به دو گروه کوچکتر قرمز ساده و نخودی منقوش تقسیم می شوند. (بدست آمده در لایههای ۳L تا ۳a و لایههای ۲ و ۱و از طبقات زیرین آکروپل شوش طبقات ۲۷ الی ۲۵ )
شوش B (3500 الی ۳۱۰۰ ق.م.) شوش C (3100 الی ۲۹۰۰ ق.م.) عیلام (۲۷۵۰ ق.م.)
همزمانی و مشابهت آثار جعفرآباد با سایر محوطهها :
۱- لایه ۱۰ بندبال معرف دورهای است که با دوره جعفرآباد III همزمان است.
منطقه نوسنگی جنوب غرب ایران
تپه جوی
در شمال تپه جعفرآباد و در سمت راست جاده اندیمشک- اهواز به فاصله کمی از رودخانه شائور قرار دارد. نخستین بار در اواخر ۱۹۳۴ گمانهای آزمایشی در آن حفر شد. در اوایل ۱۹۳۵ گمانه دیگری حفر شد. در بین سالهای ۵۴- ۱۹۳۵ حفاریها توسط لوبرتون ادامه یافت. در ۱۹۷۵ سرانجام خاکبکر مشخص گردید.
دارای ۱۷ لایه استقراری و لایه ۱۸ روی سطح خاکبکر بود.
منطقه نوسنگی جنوب غرب ایران
تپه بندبال
در شمال تپه جعفرآباد و در شمالشرق تپه جوی در سمت چپ جاده اندیمشک- اهواز واقع است. نخستین بار در ۱۹۳۵ و آخرین بار در ۱۹۷۷ حفاری گردید. لایه ۱۰ بندبال معرف دورهای است که با دوره جعفرآباد III همزمان است.
منطقه نوسنگی جنوب غرب ایران
شوش
آکروپل شوش = سفال سوزیانا e. سفالهای بدست آمده از لایههای ۲۷ الی ۲۵ را می توان به دو گروه اصلی تقسیم نمود که عبارتند از : ۱- سفالهایی به رنگ روشن (کرم یا نخودی) با نقوش تزئینی به رنگ سیاه ۲- سفال قرمز رنگ برای ظروف کاسه، بشقاب، لیوان، و سبوهایی با گردن کوتاه. از لایه ۲۴ از مقدارسفالهای منقوش و سفال قرمز بطور چشمگیری کاسته می شود.
منطقه نوسنگی جنوب غرب ایران
چغابنوت
در ۶ کیلومتری غرب چغامیش واقع شده است. هلن ج. کنتور در سال ۷۷-۱۹۷۶ گمانهای آزمایشی حفر نمود. در سال ۷۸- ۱۹۷۷ نیز توسط هیئت کاوش چغامیش مجددا حفاری گردید.
نتایج حاصل از کاوش در چغابنوت در جهت روشنتر شدن ادوار مختلف سوزیانا بسیار موثر بود. دورهبندی آثار بدست آمده از چغابنوت :
۳- دوره سوزیانای جدید (اوائل هزاره چهارم ق.م.)
۲- دوره سوزیانای میانه ۳ (حدود ۴۰۰۰ ق.م)
۱- دوره سوزیانای عتیق ۱ و شکل گیری سوزیانا
دوره سوزیانای میانه ۳ (حدود ۴۰۰۰ ق.م) : بقایای چند محوطه دایرهای شکل مشخص شد که کاربرد واقعی آنها مشخص نشده است.
سفال چغابنوت : بیشترین سفال بدست آمده متعلق به دوره سوزیانا میانه بود. در طیفی از سفال استاندارد نخودی رنگ سوزیانا تا انواع رنگهای قرمز.
سفال مشخصه چغابنوت عتیق سفالهای منقوش داغدار هستند که از سفالهای منقوش داغدار سوزیانا عتیق چغامیش ابتداییترند. در چغابنوت نوعی سفال بدست آمده است که مانند آنها در مجموعه سفالهای سوزیانا عتیق چغامیش وجود ندارد. از آن جمله سفال موسوم به عکس برگردان می باشد. از آنجائیکه این نوع سفالها از کهنترین انواع سفال شناخته شده در چغامیش (سوزیانا عتیق) قدیمیتر هستند نام دورهای را که این سفال معرفی می کنند دوره شکلگیری سوزیانا پیشنهاد کردهاند.
منطقه نوسنگی جنوب غرب ایران
چغامیش
در سال ۱۹۶۱ دلوگاز با همکاری هلن کنتور حفاری نمودند. و این حفاری ۱۲ فصل تا ۱۹۷۶ طول کشید و در سال ۱۹۷۷ فقط مطالعه گردید. در سال ۱۹۹۶ عباس علیزاده گزارش ۵ فصل اول را چاپ نمود.
سفال سوزیانا جدید چغامیش : سفال سوزیانا جدید به دو گروه اصلی ۱- نخودی ۲- نارنجی قرمز تقسیم شدهاند. علاوه بر این دو گروه دو نوع سفال دیگر نیز در مجموعه سفال سوزیانا جدید وجود داشتند الف- سفال خاکستری داغدار ب- سفال قرمز با نقوش سیاه.
سفال نخودی دارای شاموت شن نرم است- دست ساز- دارای لعاب گلی غلیظ و یا رقیق بودهاند.
از نقطه نظر فرم و شکل ظروف سفالی سوزیانا جدید به گروههای کلی تقسیم شدهاند :
۱- کاسهها و بشقابهای کوچک که بعضی از آنها دارای نقوش بسیار سادهای هستند.
۲- کاسههای مقعر با کف حلقوی و نقوش ساده هندسی
۳- کاسهها و فنجانهای ساده با بدنه مقعر
۴- ساغرهای کوچک با کف تخت یا پایهای کوتاه و عناصر نقشی ساده
۵- لیوان استوانهای
۶- سبوهای دارای زاویه نزدیک کف
۷- سبوهای کوچک منقوش با گردن کوتاه متمایل به خارج
۸- کوزههای کوتاه پخ
سفال سوزیانا میانه چغامیش : این سفالها نیز به دو گروه اصلی تقسیم می شود ۱- نخودی ۲- قرمز قهوه ای .
سفال نخودی بنوبه خود به زیرگروههای ذیل تقسیم می شود :
الف- سفال نخودی استاندارد : خمیر سفال در طیفی از زرد تا نخودی قرار دارد شاموت آن شن و سفال دست ساز است. فاقد لعاب و دارای نقوش سیاهرنگ.
ب- سفال نخودی ظریف : شاموت شن نرم و خمیر خوب ورز داده شده بیشتر ظروف کوچک از این گروه هستند.
ج- سفال نخودی شنی : شاموت شن و شن نرم ضخامت این نوع سفالها بیش از نوع استاندارد و ظریف است.
د- سفال نخودی با شاموت گیاهی : درصد بسیار کمی هستند و ضخامت بیشتری دارند.
سفال قرمز نیز بنوبه خود به زیرگروههای ذیل تقسیم می شود :
الف- سفال قرمز ساده : شاموت شن نرم و ذرات میکا رنگ در طیف قرمز تا نارنجی
ب- سفال قرمز با لعاب گلی رقیق قرمز : داخل و خارج این ظروف با لعاب گلی رقیق قرمز پوشش داده شده است.
ج- سفال قرمز با لعاب گلی غلیظ نخودی رنگ : گاها دارای لعاب گلی غلیظ نخودی دارند.
دو نوع دیگر سفال سوزیانا میانه :
۱- سفال دارای پوشش بسیار نازک سفید رنگ
۲- سفال خاکستری
سفال سوزیانا میانه از نظر شکل و فرم :
۱- ظروف با دهانه گشاد یا باز
الف- فنجان و لیوانهای بسیار ساده معروف به پوست تخم مرغی
ب- کاسهها و فنجانهای ظریف منقوش
ج- ملاقههای ساده و منقوش با دستههای بلند
د- کاسههای منقوش و یا ساده گود و یا معمولی
ه- لگنچهها و لگنها که در لبه خارجی بعضی از آنها یک ردیف نقوش ساده هندسی کشیده شده است.
و- خمرههای دهان گشاد با گردن کوتاه و لبه کشیده
ز- درپوشها که در مرکز دو نمونه از آنها سوراخی وجود داشت
۲- ظروف با دهانه باریک یا تنگ
الف- سبوهای کوچک ساده با گردن کوتاه و لبه بیرون برگشته
ب- سبو معمولی با گردن متمایل به خارج
ج- سبو کوچک با زاویه ای در ناحیه شانه و گردن کوتاه و لبه به خارج برگشته
د- سبوهای پخ با گردن کوتاه و لبه به خارج برگشته
ه- کوزههای با گردن کوتاه
و- کوزه با گردن کوتاه متمایل به داخل و لبه باریک و کشیده
ز- کوزه با گردن بسیار کوتاه
ح- کوزه و سبوهایی با گردن استوانه ای
ط- کوزههایی با گردن معمولی
۳- ظروف قرمز
الف- کاسههای ساده با لعاب گلی رقیق قرمز رنگ
ب- سبوها و کوزههای ساده با لعاب گلی رقیق قرمز یا لعاب گلی غلیظ نخودی رنگ
ج- سبوهای ساده با گردن کوتاه و دستههای کوچک سوراخدار روی شانه
سفال سوزیانا قدیم از نظر شکل و فرم :
یک از ویژگی های سفال سوزیانا قدیم شاموت گیاهی آنهاست.
الف- انواع کاسههای منقوش که داخل بعضی از آنها با رنگ سیاه نقاشی شده است.
ب- بشقابهای منقوش که در هر دو سطح بشقاب با نقوش هندسی و با رنگ سیاه تزئین شده است.
ج- ملاقههای ساده و منقوش دسته بلند و متوسط
د- ساغرها
ه- سبوهای کوچک با نقوش ساده هندسی تزئینی بر سطح خارجی
و- ظروف بشکهای شکل با رنگ سیاه و عناصر نقشی هندسی ساده که روی آنها تزئین شده است
ز- فنجانهای ساده و منقوش
ح- سفالهای خشن به شکل کاسه های زنگ شکل
ط- لگنچه های بیضی شکل
ی- کوزههای باگردن کوتاه و دهانه تنگ
اکثر سفالهای منقوش سوزیانا قدیم چغامیش دارای علامت ویژه سفالگر هستند.
سفال سوزیانای عتیق :
براساس شاموت به سه گروه اصلی : ۱- گیاهی ۲- شنی ۳- شن نرم تقسیم میشود. این سفال دست ساز و حرارت ناکافی.
۱- سفالهای صیقلی با شاموت گیاهی (سفال سبک و پوک) دارای سطح بسیار صاف- یکی دیگر از ویژگیهای این نوع سفال طریقه ساخت آنهاست این سفالها را با روش لایه لایهای ساخته اند. این روش مانند روش فیتیلهای است با این تفاوت که پهنای فیتیله ها بسیار زیاد است. این نوع سفال در هرسه مرحله سوزیانا عتیق وجود داشته و به همین علت یکی از شاخصههای اصلی سفال سوزیانا عتیق است.
۲- سفال خشن با شاموت گیاهی.
۳- سفال استاندارد با شاموت گیاهی- این نوع سفال متخلخلتر و پوکتر از سایر سفالهاست.
۴- سفال ظریف با لعاب گلی غلیظ قرمز رنگ.
۵- سفال با شاموت گیاهی دارای نوارهای قرمز رنگ.
۶- سفال منقوش داغدار با شاموت گیاهی.
۷- سفال منقوش مات.
۸- سفال خشن.
۹- سفال با خطوط نزدیک بهم.
کهنترین دوره شناخته شده سوزیانا در چغامیش مرحله ۱ سوزیانا عتیق است که شاخصه آن سفال منقوش داغدار با شاموت گیاهی است.
سفال با شاموت گیاهی دارای نوارهای قرمز رنگ شاخصه مرحله ۲ سوزیانا عتیق است
سفال با خطوط نزدیک بهم شاخصه مرحله ۳ سوزیانا عتیق است.
ــ منبع: مناطق نوسنگی ایران از اینترنت و پژوهشهای شخصی است. اشخاصی که از نوشته های آنها در این برگه استفاده شده، لطف کنند نام خود را در نظرات بنویسند، تا اینجا ذکر و تشکر شود.
تصاویر موزه ای مناطق نوسنگی و تپه های تاریخی ایران در لینک زیر:
……………
برچسبها: نوسنگی جنوب، تپه علی کش، تپه سبز، تپه موسیان، تپه اشرف آباد، تپه سفید، چغا سفید، تپه خزینه، تپه فروخ آباد، تپه جعفر آباد، تپه جوی، تپه بندبال، چغابنوت.
………….
منطقه نوسنگی جنوب غرب ایران
مستندهای مربوط
مستندهای بیشتر را در آپارات وبسایت ارگ ایران ببینید، لینک آن در ستون کناری
……………………….
توجه ۱: اگر وبسایت ارگ ایران به هر علت و اتفاق، مسدود، حذف یا از دسترس خارج شد، در جستجوها بنویسید: تارنمای انوش راوید، یا، فهرست مقالات انوش راوید، سپس صفحه اول و یا جدید ترین لیست وبسایت و عکسها و مطالب را بیابید. از نظرات شما عزیزان جهت پیشبرد اهداف ملی ایرانی در وبسایت بهره می برم، همچنین کپی برداری از مقالات و استفاده از آنها با ذکر منبع یا بدون ذکر منبع، آزاد و باعث خوشحالی من است.
توجه ۲: جهت یافتن مطالب، یا پاسخ پرسش های خود، کلمات کلیدی را در جستجو های ستون کناری ارگ ایران بنویسید، و مطالب را مطالعه نمایید. در جهت دانش مربوطه این تارنما، با استراتژی مشخص یاریم نمایید.
توجه ۳: مطالب وبسایت ارگ ایران، توسط ده ها وبلاگ و تارنمای دیگر، بصورت خودکار و یا دستی کپی پیس می شود، از این نظر هیچ مسئله ای نیست، و باعث خوشحالی من است. ولی عزیزان توجه داشته باشند، که حتماً جهت پیگیر و نظر نوشتن درباره مطالب، به ارگ ایران مراجعه نمایند.
پرسشهای خود را ابتدا در جستجوهای تارنما بنویسید، به احتمال زیاد پاسخ خود را می یابید
جهت آینده ای بهتر دیدگاه خود را بنویسید، و در گفتگوهای تاریخی و جغرافیایی و اجتماعی شرکت کنید