تاریخ راه و راه سازی در ایران
پیش گفتار
آنچه که من توجه شدم، اولین تمدن و شهر نشینی جهان در جنوب ایران بوجود آمد، و خود بخود یکی از ثمرات شهر نشینی، راه و ایجاد راه است. خود بخود میان منطق دارای جمعیت، ارتباط و حمل و نقل صورت می پذیرد، هر چه از مناطق دارای جمعیت دورتر شویم، راه نیز کمتر و کم اهمیت تر می شود. در گذشته ها امکانات ساخت پل و تآمین و نگهداری راه خیلی کم بود، و راه نیز با حوادث طبیعی از بین می رفت.
تصویر راه سازی در طول تاریخ ایران، عکس شماره 3392.
تصویر لوگوی ذهن کپی پیس باقی مانده از سیستم آموزشی را کنار بگذارید، عکس 1613.
. . . این پست ادامه دارد و بازنویسی می شود . . .
تاریخ راه و راه سازی ایران
راه شاهی در ایران
اولین راه های تاریخی ایران و قاره کهن، در منطقه تمدن کهن جی بود، که ارتباط مناطق جمعیتی و مقدس را با یکدیگر فراهم می کرد. این راه ها تا آسیای میانه امروزی امتداد داشت اشیای بدست آمده از منطقه تمدن کهن جی در آنجا نشان از این ارتباط می داد. یکی دیگر از مهمترین راه های تاریخی ایران راه شاهی بود، که من آنرا راه استخر می گویم، این راه شوش و دیگر شهر های خوزستان را به پاسارگاد و تخت جمشید می رساند، این راه دارای امکانات تأمین و نگهداری بود.
گویند: راه شاهی به فرمان داریوش بزرگ هخامنشی ساخته شد. این شاهراه تخت جمشید را به پاسارگاد، شوش و دیگر شهر های شاهنشاهی متصل می‌کرده، و بنابر کشفیات جدید احتمالاً از تنگهٔ بلاغی در فاصلهٔ میان تخت جمشید و پاسارگاد عبور می کرده است.
همچنین گویند: راه شاهی ۲700 کیلومتر (۱۶۷۷ مایل) درازا داشت، و حدوداً هر ۲۴ کیلومتر دارای یک توقفگاه بود، که ۱۱۱ ایستگاه داشت، و کلی داستان دارد. البته همه این موارد 2700 کیلومتری مورد تأیید من نیست، زیرا هنوز اسنادی درباره آن پیدا نکردم، با حساب جغرافیای طبیعی و جمعیتی آن زمان، این موضوع نیاز به دقت نظر علمی دارد، تا بتوان آنرا کامل تأیید نمود.
نظر انوش راوید: من فقط راه های ارتباطی تاریخی و باستانی بین میشان یا میسان (یا غرب و محل پائین رفتن خورشید یا جنوب عراق) و انشان یا انسان (یا شرق و محل بیرون آمدن خورشید یا جنوب ایران) را بعنوان راه های دارای تأمین و نگهداری و اهمیت دولتی و حکومتی می پذیرم، زیرا برای اینها اسناد تاریخی زیادی وجود دارد. خیلی نقاط هم ممکنه راه های مهمی وجود داشته، ولی با داستان و این گفته و آن گفته، که نمی شود کار تاریخی، آثار تاریخی لازم است. در بخش های غربی ترکیه امروزی آثار راه های تاریخی وجود دارد، ولی تا آنجا که من می دانم، قبل از جنگ جهانی اول هیچ راه بدرد بخور بین غرب ترکیه و شمال غرب عراق وجود نداشت، و این مشکل استعمار گران منطقه هم بود.
تصویر بخشی هایی از این راه در تنگه بلاغی، عکس شماره 4238.
در کتیبه های هخامنشی از طلای سارد و بلخ گفته شده در اینجا، طلای سارد را از معادن روشای کشور رومانی می آوردند. آنچه که من می دانم، در زمان های باستان، برای راه های طولانی مانند معادن روشا به جنوب ایران، حمل و نقل رودخانه ای و دریایی بهتر صورت می گرفته است، در اینجا.
تاریخ راه و راه سازی ایران
گزارش علمی درباره راه شاهی
به گزارش پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، آقای اسماعیل یغمایی سرپرست هیأت کاوش فصل نخست "شناسایی، کشف و مستند سازی بقایای باستان شناختی راه شاهی هخامنشی شوش – تخت جمشید" مطلب زیر را هنگام ارایه گزارش به چهاردهمین گردهمایی سالانه باستان شناسی ایران بیان کرد.
آقای اسماعیل یغمایی با اشاره به اینکه محوطه های شناسایی یا مطالعه شده در این برنامه در برگیرنده آثاری از دوران تاریخی و اسلامی است تصریح کرد: بنا به ماهیت فراگیر این بررسی تعدادی محوطه پیش از تاریخی نیز شناسایی و مستند نگاری شد.
وی افزود: از آثار شناسایی می توان به 18پل، 11بند، 5 شهر ، 14 قلعه و دژ و برج دیدبانی، 49 محوطه و تپه باستانی، 4 کاروانسرا، بقایای باستانی 5 جاده سنگفرش و 6 راه شوسه باستانی و شمار زیادی دخمه، استودان، گور های توده سنگی و گورستان اشاره کرد.
این باستان شناس گفت: از جمله اهداف فصل نخست این طرح می توان به شناسایی، مکان یابی و معرفی منزلگاه، کاروانسراها و اقامتگاه های میان راهی دوران ساسانی – اسلامی بین شوش و بهبهان، مطالعه و بررسی انتقادی متون کهن و استخراج اطلاعات در پیوند با راه های این مسیر و ترسیم چشم انداز باستان شناختی راه های کهن این مسیر در دوران تاریخی اشاره کرد.
وی کشف و شناسایی محوطه های هخامنشی در مسیر راه شاهی و تطبیق آن با متون و گل نبشته ها به منظور شناسایی منزلگاه راه شاهی، نقشه برداری محوطه ها و طراحی و مستند نگاری آثار و بقایای معماری و یادمانی دوره هخامنشی در امتداد این مسیر را از دیگر اهداف اجرای این طرح اعلام کرد.
عکس راه قزوین رشت حدود یک قرن پیش، عکس شماره 4242.
تاریخ راه و راه سازی ایران
جاده ابریشم و جاده ادویه
کویر لوت ایران یکی از جالب توجه ترین آثار طبیعی ایران تاریخی است، این خاک شور پهناور به سمت جنوب خاوری امتداد یافته، از ری در جنوب کوه های البرز آغاز می شود، و مانند نوار پهنی امتداد می یابد، بطوری که طرف پائین آن به کوه های مکران که به دریای عمان متصل است، پایان می یابد. در این کویر بیش از چند آبادی نیست، و سراسر این بیابان پهناور و بایر را شوره فرا گرفته، با این حال در فصل زمستان عبور از آن چندان دشوار نیست، زیرا جاده ها با نشانه های مخصوص در بیابان وجود دارد، و شهر هایی را که در اطراف این بیابان است، به یکدیگر مربوط می سازد. این جاده ها ارتباط همیشگی ایالت فارس و کرمان را که در حاشیه جنوب باختری آن هستند، با ایالات غربی و شرقی و شمالی که در سمت دیگر کویر قرار دارند، یعنی خراسان و سیستان جبال را پیوسته می کند. این راه در 1352 خاکی و شوسه بود، با موتورسیکلت پیمودم و بسیار جالب بود، شهر های مختلف تاریخی را که در آن زمان هنوز چون گذشته بودند، بازدید کردم و خاطرات آن سفر را در اینجا نوشته ام.
جاده خراسان معروف ترین راه بود که به سمت شرق می رفت، و پایتخت را به شهر های ماوراء النهر و سپس ترکستان و تا حدود چین متصل می ساخت. این راه ایرانی را با حقه بازی و ترفند های استعماری جاده ابریشم کشور چین نامیدند، درصورتی که استان چین ایران بود، نه کشور چین. شاید این جاده بیش از راه های دیگر از شرح و بسط وصف جغرافی نویسان بهرمند شده باشد. این جاده از دروازه خراسان در خاور بغداد شروع می شد، و از صحرا گذشته از پل های مستحکمی که به روی رودخانه ها ساخته بودند، عبور می کرد تا به حلوان پای گردنه ای که از آنجا به کوه های استان جبال می رسید پایان می یافت. در اینجا به ایالت جبال وارد می شد، و پس از عبور در سربالایی تند به کرمانشاه می رسید، که در گذشته و شاهنامه فردوسی خراسان نوشته شده، که باز گردانده شده نام تاریخی خورآزمان بوده است، سپس ایلات جبال را با خطی مورب در نوردیده به سمت شمال خاور می رفت، و از همدان نیز می گذشت تا به ری جدید می رسید، ری تاریخی در خراسان غربی بود، جهت اطلاع به جغرافیای تاریخی ایران و استان های تاریخی ایران، مراجعه شود. پس از عبور از ری به سمت خاور متوجه می شد، و از قومس عبور نموده کوه های طبرستان را در سمت چپ و کویر لوت را در جنوب خود می گذاشت، تا نزدیک بسطام به ایالت خراسان جدید وارد می گردید، و از نیشابور عبور نموده و از طوس می گذشت، و به مرو می رسید. از آنجا وارد کویر گردیده و در حدود آمل به ساحل رود جیحون می آمد، و از آنجا بخارا و سمرقند را که در ایالت سغد واقع بودند، در نوردیده به زامین در خاور سمرقند به دو راهی می رسید. راه سمت چپ به چاچ تاشکند کنونی می رفت، و از آنجا جلو اترار در سیحون سفلی به معبر همان رود منتهی می شد. راه دیگر از زامین به سمت راست منحرف گردیده به استان فرغانه و قسمت علیای سیحون می رفت، و پس از عبور از اخسکیث کرسی آن ناحیه به ارگند در مرز صحرای چین منتهی می گردید. توجه نمایید این اسامی غربی و شرقی در تاریخ دارند، جهت اطلاع به جغرافیای تاریخی ایران مراجعه نمایید، البته من برای اینکه گمراهی ایجاد نشود اسامی قدیمی در نقاط جدید را نوشته ام.
از جاده خراسان در سمت راست و چپ شهر های بزرگی قرار داشتند، و در جهت آنها راه هایی منشعب می شد، که در ادامه شان به نقاط دیگر ایران می رفت. از حوالی کرمانشاه راهی به سمت شمال می رفت، تا به تبریز و شهر هایی که در ساحل دریاچه ارومیه بودند می رسید. از همین راه جاده ای منشعب گردیده به اردبیل و آبادی های کنار رود ارس منتهی میشد، از همدان راهی بود به طرف جنوب خاوری که به اصفهان می رفت. همچنین از ری راهی به سمت شمال باختری می رفت که به زنجان می رسید، و از آنجا به اردبیل منتهی می شد. نیشابور خراسان محل تلاقی جاده های متعددی بوده یکی به جنوب می رفت، و به طبس در حاشیه کویر خراسان در قهستان می رسید، راه دیگری به قائن می رفت، و راه دیگری به سمت جنوب خاوری امتداد یافته، به هرات و از آنجا به زرنج در سیستان می رسید. از مرو راهی بود به موازات رود مرو که به مرو کوچک یعنی مرو رود می رفت، که در آنجا با جاده ای که از هرات می آمد مصادف می شد، و از آنجا به بلخ و حدود خاوری ماوراء النهر می رسید، راه دیگری از بخارا به شمال باختری امتداد می یافت، و به ارگنج در خوارزم می رسید، و راه دیگری از سمت جنوب باختری به ترمذ در ساحل رود جیحون مقابل بلخ منتهی می گردید.
در امتداد دجله جاده ای بود، که از واسط به بصره یعنی بندر تجاری بزرگ خلیج فارس می رفت، این جاده و منزل گاه ها و فاصله بین منزلگاه های آن چه از خشکی و چه از غیر خشکی معروف است. از واسط و بصره جاده ای بود، که در خوزستان به اهواز می رفت، و از آنجا بسوی مشرق منحرف گردیده به شیراز می رسید. شیراز برای چندین جاده مرکزیت داشت، یک جاده از سمت شمال به اصفهان و ری و جاده دیگر از شمال شرقی به یزد می رفت، و از کویر لوت می گذشت و به طبس می رسید، و به نیشابور متصل می گردید. شیراز به سیرجان و کرمان هم از سمت مشرق بوسیله چندین جاده متصل می شد، و از آنجا در سیستان به زرنج می رفت و از کویر عبور می کرد. از شیراز دو جاده دیگر به جنوب خاوری و جنوب می رفت، و به بنادر خلیج فارس منتهی می گردید، یکی بدارابگرد می رفت تا بندر سورو در حوالی هرمز و دیگری به بندر سیراف که مدت زمانی مهمترین بنادر خلیج فارس شمرده می شد. جاده ای از شمال باختری بغداد کشیده می شد، و در حوالی انبار به فرات می رسید، و از آنجا به موازات فرات بالا می رفت تا به سرحد بلاد روم می رسید. جاده دیگری از بغداد به سمت شمال می رفت، و از دو طرف دجله گذشته به موصل می رسید، و از موصل راهی به آمد می رفت، و جاده دیگری به قرقیسیا در جنوب باختری موصل بر ساحل فرات. از آمد نیز جاده هایی بود، که بیشتر برای استحکامات و قلعه های نظامی در مقابل روم بهره برداری می شد. ادامه دارد و باز نویسی می شود.
عکس یک جاده قدیمی در ایران، حدود 1300 خورشیدی، عکس شماره 1227.
تاریخ راه و راه سازی ایران
جاده ابریشم ایران
جاده ای که امروزه دروغ پردازان تاریخ، از چین به اروپا کشیده اند، و می گویند جاده ابریشم است، و کلی پرت و پلا درباره آن می نویسند، که ابریشم کشور چین را به اروپا می برده است، دروغ محض است. استان چین ایران مرکز تولید ابریشم و انواع چینی و باروت بود، و با جاده ای این محصولات به بقیه ایران در شرق و غرب و سپس اروپا می رفت. این جاده بنام راه ری معروف بود، ری بمعنی طولانی است، مانند ری کشیدن برنج، که دروغ پردازان تاریخی، آنرا در 50 سال اخیر جاده ابریشم نامیدند، و تولیدات استان چین ایران را از کشور چین معرفی کردند. تمام آثار تاریخی حکایت از تولید گوگرد و باروت و ابریشم و سنگ های قیمیت در ایران، و رفتن آنها به اروپا و شرق دور دارد، نه از کشور چین که هیچ آثار تاریخی از آن در ایران تاریخی و غرب وجود ندارد. اصلاً با کمی فکر و چند حساب کتاب ساده می توان متوجه شد، که اگر قرار بود محصولی از کشور چین به ایران آید، یا به اروپا رود، اصلاً مقرون به صرفه نبود، در یک مسیر حدود ده هزار کیلومتری که از بیابانها و کوهستانها و سرزمینها مختلف عبور می کرد، با دادن عوارض و باج های مختلف، عوض شدن چند سری کاروانها و شترها، و مدت زمان حدود یکسال، بطور کلی غیر قابل توجیه اقتصادی است که هیچ، اصلاً منطقی نیست. آنها با گفتن پرت و پلا و با افزدون دروغ بالا بردن قیمت ابریشم در اروپا، خواسته اند این تجارت دور دست با کشور چین را اقتصادی معرفی کنند، حتی در این میان از استان روم ایران نیز بنام روم شرقی و غربی نام برده اند، و در ادامه داستان پردازیها کلی الکی چیزها گفته اند.
برای این مقاله در اینترنت و کتابها خیلی گشتم، تا مطلبی گیر آورم، هیچ موضوع تاریخی قابل ذکر نیافتم، و هر چه دیدم دروغ بافی و سرهم کردن و سفسطه بودند. بهمین جهت باید بطور مستقل و با استفاده از کتابها و آثار تاریخی ایرانی بجای مانده در این باره تحقیق کنم، و ادامه این پست را بنویسم، که مسلماً زمان بر خواهد بود. فقط باید دانست که جاده ابریشم واقعی راه ری معروف است، که استان چین ایران را به تمام نقاط وصل می کرد، و امروزه قدرت های خارجی در غرب و شرق قاره کهن با فشار آوردن به این قاره می خواهند، قاره کهن را از تاریخ خود دور و مردم را ناآگاه کنند، متأسفانه عده ای تاریخ دان و تاریخ نگار ایران با سادگی و بی سوادی خودشان، در دام دروغ پردازیها افتاده اند. غربیها نیز به کشور چین اجازه داده اند، تا جاده ابریشم را برای خودش مصادره کند، و وسیله نمایند و بگویند در تاریخ، کشور چین تأثیر زیادی به قاره کهن و اروپا و آفریقا داشته است. وظیفه جوانان باهوش متخصص ایران است، تا با این ترفندها و نبرد نو پدید مقابله کنند، و دست به افشا گری بزنند، البته باید توجه کنند، شعار پردازی را با تاریخ نگاری اشتباه نگیرند.
تاریخ راه و راه سازی ایران
راه ری یا راه رای
راهی که بسمت خورشید می رفت و در آن پاکوب دینی ایجاد شد، . . . بزودی . . .
راه خراسان یا راه خور آ سان
همان راه رای یا راهی است که بسمت خور آ سان یا خروج خورشید می رفت … بزودی …
. . . ادامه دارد و بازنویسی می شود. . .
عکس تاریخی حمل و نقل در ایران، حدود 1300 خورشیدی، حال حساب کنید از کشور چین مسافت بیش از ده هزار کیلومتری را باید اینگونه حمل می کردند، مشروح در تاریخ مسافرت در ایران، عکس شماره 1240.
آبی= روشنفکری و فروتنی، زرد= خرد و هوشیاری، قرمز= عشق و پایداری، مشروح اینجا
توجه 1: اگر وبسایت ارگ به هر علت و اتفاق، مسدود، حذف یا از دسترس خارج شد، در جستجوها بنویسید: انوش راوید، یا، فهرست مقالات انوش راوید، سپس صفحه اول و یا جدید ترین لیست وبسایت و عکسها و مطالب را بیابید. از نظرات شما عزیزان جهت پیشبرد اهداف ملی ایرانی در وبسایت بهره می برم، همچنین کپی برداری از مقالات و استفاده از آنها با ذکر منبع یا بدون ذکر منبع، آزاد و باعث خوشحالی من است.
توجه 2: مطالب وبسایت ارگ و وبلاگ گفتمان تاریخ، توسط ده ها وبلاگ و وبسایت دیگر، بصورت خودکار و یا دستی کپی پیس می شوند، از این نظر هیچ مسئله ای نیست، و باعث خوشحالی من است. ولی عزیزان توجه داشته باشند، که حتماً جهت پیگیر و نظر نوشتن درباره مطالب، به اصل وبلاگ من مراجعه نمایند.