تاریخ شاعران ایران
پیش نویس
مشهورترین به ترتیب حروف الفبا
لوگو آزادی را بشناسیم و درک کنیم، و آزادی اندیشه و قلم اینترنتی را پاس داریم، عکس شماره ۱۶۲۴.
. . . ادامه دارد و باز نویس می شود . . .
فهرست اصلی
آرتیمانی
ابن حسام خوسفی
ابوسعید ابوالخیر
اسدی توسی
فخرالدین اسعد گرگانی
ازرقی هروی
اقبال لاهوری
امیرخسرو دهلوی
امیرمعزی
انوری
اوحدی
باباافضل کاشانی
باباطاهر عریان
ملک‌الشعرای بهار
بیدل دهلوی
پروین اعتصامی
جامی
عبدالواسع جبلی
حافظ
خاقانی
خلیل‌الله خلیلی
خواجوی کرمانی
خیام
رشحه
رودکی
رهی معیری
سعدی
سلمان
سنایی
سیف فرغانی
شاه نعمت الله ولی
شیخ محمود شبستری
شهریار
شیخ بهایی
صائب تبریزی
شاطر عباس صبوحی
عبید زاکانی
عراقی
عرفی شیرازی
عطار
عمان سامانی
عنصری
فرخی سیستانی
فردوسی
فروغی
فیض کاشانی
قاآنی
کسایی
محتشم کاشانی
مسعود سعد سلمان
منوچهری
مولوی
مهستی گنجوی
میبدی
ناصرخسرو
نصرالله منشی
نظامی
وحشی
وطواط
هاتف اصفهانی
هجویری
هلالی جغتایی
شرح کوتاه
* آذر بیگدلی ــ حاجی لطفی بیگ متوفی ۱۱۹۵ از شاعران بنام و بزرگ دوره افشاریه و زندیه بود، که شیوه قدیم سبک خراسانی را در سرودن و نوشتن برگزید، سبک هندی را که مغلق و پیچیده بود رها کرد.
* ابن یمین فریومدی ــ محمود بن یمین الدین طغرائی ترمذی، در اواخر قرن هفتم در فریومد خراسان چشم بجهان گشود، این شاعر مناعت طبع و بزرگ منشی و آزادگی مخصوص داشت. اشعارش بیشتر در مضامین و مطالب اخلاقی است، که در عین حال روان و شور انگیز است.
* ابو حفص سغدی ــ حکیم و صاحب کتاب المعجم ابوحفص، بموسیقی آشنایی و بقول عده ای در لغت و نحو مهارت داشت.
* ابوسعید ابوالخیر نیشابوری ــ شیخ ابو سعید فضل الله ابوالخیر ۳۵۷ ـ ۴۴۰ ، در مهنه خراسان چشم بجهان گشود، از بزرگترین صوفیان اسلام بود، که طریقه اش در تصوف معتدل و مخالف با گوشه گیری است. اشعار و کلمات کوتاهش معروفیت فراوان دارد، ابن سینا با این صوفی بزرگ ملاقات کرده، و نیز با هم مکاتبه داشتند.
* ابو سیلک گرگانی ــ در قرن سوم زمان عمرولیث صفاری میزیست، اشعار چندانی از وی بجا نمانده است، اما آنچه بدو منسوب است، لطف و شیوایی خاص دارد، مناعت طبع و علو همت در آن اشعار هویداست.
* ابو شکور بلخی ــ از حکما و شاعران بلند پایه قرن سوم و اوائل قرن چهارم بود، که در آوردن و سرودن مضامین دلپذیر استادی فراوان داشت، مثنوی آفرین نامه را در سال ۳۳۳ شروع کرد، و در سال ۳۳۶ به پایان رسانید.
* ابوالفرج رونی ــ تولدش در رونه لاهور اتفاق افتاد، این شاعر شاهان غزنوی را مدح می کرد، در سرودن اشعار روان و نغز و قصائد غرا مشهور بود، ویرا در قصیده و مدیحه سرائی همپایه انوری و مسعود سعد می دانند، و آنها ابوالفرج را ستایش و تمجید کرده اند.
* ادیب صابر شهاب الدین صابرین اسماعیل ترمذی ــ از شاعران بزرگ پارسی است، که در زبان تازی نیز ماهر بود، انوری مقام والای ویرا می ستود. ادیب صابر در غزل سرایی استاد و در سرودن قطعه و قصیده و رباعی طبعی روان داشت، اتسز خوارزم شاهی این شاعر را بجرم واهی جاسوسی در سال ۵۴۶ برودخانه افکند.
* ازرقی هروی ــ زین الدین ابوبکر از مردم هرات و از شاعران بزرگ قرن پنجم بود، که قصاید فراوانی در مدح شمس الدوله طغان شاه بن آلب ارسلان از او بجا مانده است. اشعار ازرقی بزیور تشبیه های عقلی آراسته و ممتاز می باشد.
* اسدی طوسی ــ ابونصر علی بن احمد، از شاعران بزرگ و از فرهنگ نویسان برجسته قرن پنجم بود، که در طوس متولد گشت. اسدی در سرودن شعر مهارت فراوان داشت، فرهنگ فرس اسدی که از مراجع مهم لغت فارسی است، بسیاری از اشعار گویندگان را از دست برد زمانه حفظ کرد. مثنوی گرشاسب نامه او معروف است، و آنرا بنام ابودلف بنظم در آورد، در گذشت این شاعر را سال ۴۶۵ نوشته اند.
* امیر خسرو دهلوی ــ در اصل از مردم سمرقند است، که پدرش به هندوستان مهاجرت کرد، امیر خسرو در دهلی چشم بجهان گشود. در انواع شعر استاد شد، و از تعلیم و تربیت شیخ نظام الدین اولیاء برخوردار گردید. آثارش را به سه دوره مشخص کرده است: وسط الحیاه، غره الکمال، نهایت الکمال، خمسه او شامل: مطالع الانوار، شیرین و خسرو، مجنون و لیلی، آئینه اسکندری، هشت بهشت، می باشد، اشعار فراوانی نیز بدو منسوب است، وفاتش را سال ۷۲۵ نوشته اند.
* امیری فراهانی ــ ادیب الممالک محمد صادق ۱۲۷۷ ـ ۱۳۳۶، فرزند حاجی حسین از شاعران بزرگ و آزادیخواه ایران، و دارای لقب امیرالشعرائی بود. دیوان عظیم و پر ارزشی از خود بجا و یادگار گذاشت، به فارسی و عربی تسلط داشت، در سال ۱۳۱۶ روزنامه ادب را در تبریز و در سال ۱۳۲۰ آنرا در مشهد دایر کرد، همچنین مدتی سمت سردبیری روزنامه مجلس را در تهران عهده دار بود.
* ایرج میرزا ــ جلال الممالک پسر غلامحسین میرزا ۱۲۹۱ ق ـ ۱۳۰۴ خ، در تبریز بدنیا آمد، این شاعر بزبان ترکی و روسی و فرانسه آشنایی داشت، ایرج میرزا از طرف ناصرالدین شاه قاجار بلقب صدرالشعرا گفته می شد.
* انصاری هروی ــ خواجه عبدالله انصاری ۳۹۶ ـ ۴۸۱ ، نسبش به ابو ایوب انصاری از صحابه پیامبر میرسد، و مولد و موطن او را هرات نوشته اند. در اشعارش تخلص پیر انصار و انصاری دیده می شود. وی از عارفان و صوفیان بزرگ قرن پنجم بشمار می رفت. خواجه عبدالله در فراهم ساختن نثر مسجع اولین نفر است، زیرا ازو درین زمینه چند رساله بجا مانده، از جمله مناجات نامه معروف است.
* انوری ابیوردی محمد اوحدالدین علی بن اسحق ــ از شاعرانی است که در فن قصیده سرائی در طراز و مقام و مرتبه اول قرار دارد، زیرا در قصیده سرائی کمتر نظیرش دیده شده است، و حتی بسیاری از شاعران از وی تقلید کرده اند، این شاعر همزمان سلطان سنجر و از دانشمندان بزرگ فلسفه و ریاضی و نجوم بود، اشعارش از مضامین علمی آکنده است. دیوان عظیم و پر ارزشی از انوری بجا مانده است، که در لطف و زیبایی معروف می باشد، در گذشت این شاعر را سال ۵۸۳ گفته اند.
* اهلی شیرازی ــ در سرودن انواع شعر و غزل و قصیده استاد و ماهر بود، غالباً در مدح ائمه ابیاتی می سرود، معاصر شاه اسماعیل و شاه طهماسب در حکومت صفویه بود، وفاتش را سال ۹۴۲ نوشته اند.
* اوحدی مراغه ای ــ 670 ـ ۷۳۸ ، رکن الدین از شاعران بزرگ ایرانست، که مشرب تصوف داشت، در مسائل اخلاقی و دینی صاحب نظر بود. دیوان اوحدی شامل قصائد و غزلیات و رباعیات و مرثیه ای شیوا می باشد، کتاب مثنوی منطق العشاق را نیز تضنیف کرد، همچنین مثنوی جام جم را که ۵۰۰۰ بیت می باشد سرود.
* بابا طاهر عریان ــ از شاعران بزرگ ایران در قرن ۵ بود، مشربی صوفیانه داشت، از تولد و زندگی و درگذتش اطلاع درستی در دست نیست، فقط می دانیم که در قرن پنجم می زیست، رباعیات بابا طاهر عریان در رقت و لطف ممتاز می باشد.
* بابا فغانی شیرازی ــ از شاعران معروف زمان خود بود، که سفری به تبریز کرد و در آنجا اقامت گزید، و بدربار سلطان یعقوب آق قوینلو منسوب بود، اشعاری در مدح حضرت علی سرود، وفاتش در ۹۲۵ بود.
* بهار خراسانی ــ ملک الشعرای بهار محمد تقی ۱۲۶۴ ـ ۱۳۳۰ ، پسر میرزا کاظم صبوری کاشانی در مشهد چشم بجهان گشود، در سرودن شعر و در نوشتن آثار تحقیقی مهارت داشت. از استادان ممتاز دانشگاه بود، که مدتی در عرصه سیاست بکار های وکالت مجلس و وزارت فرهنگ سرگرم بود، این شاعر نویسنده روزنامه نو بهار را دایر کرد، از جمله آثارش می توان دیوان اشعارش در دو جلد سبک شناسی در سه جلد تاریخ احزاب سیاسی را نام برد.
* پروین اعتصامی ــ رخشنده فرزند یوسف اعتصام الملک ۱۲۸۵ ـ ۱۳۲۰ خ، برای تحصیل در مدرسه آمریکایی از تبریز بتهران آمد، در ادبیات از پدرش کسب فیض کرد، اشعار این شاعره با ارزش مفید و بسبک خراسانی و در جنبه ها و زمینه های نو و اجتماعی می باشد.
* جامی ــ نورالدین عبدالرحمن جامی ۸۱۷ ـ ۸۹۸ در قرن نهم یگانه و در انواع علوم استاد و فرزانه و در اقسام نظم و نثر متبحر بود. مجموعه آثار جذاب و متنوع جامی از مفاخر ادب پارسی بشمار می رود، زندگی این شاعر نویسنده در نهایت قناعت و مناعت طبع می گذشت، و بلیش از ۵۰ اثر ازین نویسنده شاعر نام برده اند. برخی از آثار جامی مانند: خمسه، بنام هفت اورنگ، شامل، سبحه الابرار، یوسف و زلیخا، لیلی و مجنون، خرد نامه اسکندری، تحفه الاحرار و سلامام ابسال و سلسله الذهب. بقیه آثارش نگارستان، نفحات الانس، دیوان او شامل سه قسمت: فاتحه الشباب، واسطه عقد، خاتمه الحیوه می باشد.
* عبدالواسع جبلی غرجستانی ــ گویا در کودکی چوپانی می کرد، تا اینکه خردمندی او را بدید، و از استعداد سرشاری که عبدالواسع داشت در شگفت شد، بدین جهت ویرا به شعر و شاعری راهنمایی کرد. این شاعر از مردم غرجستان و در سرودن مدح و قصائد و غزلیات استاد بود، ظغرل لتکین و سلطان سنجر و بهرام شاه غزنوی را مدح کرد، وفاتش را سال ۵۵۵ نوشته اند.
* جمال الدین عبدالرزاق اصفهانی ــ از شاعران بزرگ ایران است، که بواسطه ابداع معانی خلاق المعانی لقب دادند، اشعارش روان و در مسائل اخلاقی و وصف طبیعت و مدح می باشد، دیوان وی از انواع شعر های زیبا از غزل، قصیده، ترجیع بند آگنده است. سلاطین سلجوقی و آل خجند را مدح می کرد، و در اصفهان می زیست وفاتش را سال ۵۸۸ نوشته اند.
* حنظه باد غیسی ــ بنظر عده ای حنظه بادغیسی نخستین شاعر پارسی گو می باشد، که تاریخ نامش را ثبت کرده است، از زندگی وی اطلاع چندانی در دست نیست. نظامی عروضی در چهار مقاله اش آورده است که حنظه دیوانی داشته، و احمد بن عبدالله خجستانی از خواندن دو شعر از دیوان حنظه خربندگی را رها کرد، و خود را بامیری رسانید، وفات این شاعر را سال ۲۲۰ نوشته اند.
* خاقانی شروانی ــ افضل الدین بدیل خاقانی، از شاعران و دانشمندان قرن ششم هجری بود، که بفارسی و عربی شعر های جذاب می سرود. این شاعر نزد عمویش کافی الدین عمر بن عثمان ادب آموخت و در آغاز از دسترنج مادرش که رختشویی می کرد می زیست. خاقانی در علو طبع و مناعت بسر می برد. با سخن چینی دشمنانش بزندان افتاد، گاهی در دربار شروان شاه خاقان اکبر و پسر شروانشاه زندگی می کرد. قصائد خاقانی در لطف و داشتن مضامین و معانی دقیق و تشببهات و ترکیبات ممتاز است. دیوان بزرگ و جالبی از او بجا مانده است، وفاتش بسال ۵۹۵ بود.
* خواجوی کرمانی ــ کمال ابوالعطاء محمود بن علی کرمانی متخلص بخواجو ۶۷۹ ـ ۷۵۳ ، پس از به پایان رسانیدن تحصیلات خود شور مسافرت در سرش پدید آمد از این رو بسیر و سیاحت پرداخت. مدتی در خدمت علاء الدوله سمنانی کسب فیض کرد. خواجو در سرودن اشعار دل انگیز مهارت داشت این شاعر خمسه ای دارد بدینقرار: 1 ـ هما و همایون، 2 ـ گل و نوروز، 3 ـ کمال نامه، 4 ـ روضه الانوار، 5 ـ گوهر نامه.
* دقیقی ــ ابو منصور محمد بن احمد دقیقی پسر آسیابانی بود، که طبعی روان و ذوق و استعداد سرشار داشت، با امیران چغانی ارتباط ایجاد کرده بود. دقیقی در جوانی بدست غلامش بسال ۳۶۷ کشته شد. این شاعر دارای دین زردشتی و احساسات پر شور وطنی بود. دقیقی می خواست شاهنامه فردوسی را بسراید ولی بواسطه مرگ نابهنگام باین امر توفیق کامل نیافت، آنچه سروده بود فقط هزار بیت است، که فردوسی در مقدمه شاهنامه خود آنها را نقل کرده بود.
* رابعه قزداری ــ دختر کعب از شاعره های بزرگ ایران بود، که در قرن چهارم و پنجم می زیست، این شاعره با اینکه فرزند یکی از امیران عرب بود اما در سرودن اشعار نغز فارسی دست داشت.
* رشید الدین وطواط ــ رشید الدین محمد بن عبدالجلیل، چون چثه ضعیف داشت او را وطواط می گفتند، زیرا در عربی وطواط پرنده کوچکی است. وی در دربار اتسز و جانشینان این شاه خوارزمشاهیان مقام و رتبه والائی داشت، وطواط در بکار بردن هنر های لفظی و معنوی مهارت و قدرت فراوانی داشت. علاوه بر داشتن دیوان کتاب مهم و مفید حدائق السحر فی دقائق الشعر را هم تصنیف کرد، وفاتش را بسال ۵۷۳ نوشته اند.
* سروش اصفهانی ــ میرزا علی محمد خان سروش که لقب شمس الشعراء داشت از مردم سده اصفهان و در شاعری دارای طبعی فروزنده و ذوق فراوان بود. وی شیوه فرخی را در سرودن انتخاب کرد، در انواع شعر از قصیده و غزل و مثنوی توانا بود، وفات سروش در ۱۲۸۵ اتفاق افتاد.
* سلمان ساوجی ــ خواجه جمال الدین محمدبن علاء الدین، معروف به سلمان ساوجی در اوایل قرن هشتم در ساوه متولد شد، از شاعران بزرگ قصیده سراست، که در سرودن غزل، تغزل، مثنوی، نیز استاد بود. دو مثنوی بنام جمشید و خورشید و فراقنامه سرود. این شاعر با اینکه بمدح توجه فراوان می کرد، اما گاهی در ضمن مدایح بذکر مطالب اخلاقی سودمند اقدام می ورزید، همچنین دیوانی از سلمان بجا مانده است. وفاتش را سال ۷۷۸ گفته اند، در عظمت این شاعر همین بس که حافظ از او تمجید و از سبکش پیروی کرده است.
* سنایی غزنوی ــ ابوالمجد مجدود بن آدم سنائی، در آغاز بمدح شاهان و امیران می پرداخت، ولی پس از چندی که علل مختلف برایش نوشته اند از ستایشگری دست کشید و بتصوف و وارستگی نفس گرائید، و بیشتر تربیت اخلاقی و صوفیانه اش را از ابو یوسف همدانی کسب کرد. قصاید و غزلیات و مثنویات سنائی از لحاظ اخلاقی و تصوف و ترکیب لفظ بسیار جالب است. از مثنویات او کتاب حدیقه الحقیقه و سیرالعباد الی المعاد را می توان نام برد، سال در گذشت سنائی را ۵۴۵ نوشته اند.
* سید حسن غزنوی ــ سید اشرف الدین حسن بن ناصر علوی غزنوی، از واعظان معروف قرن ششم بود، که در سرودن اشعار جالب و زیبا دستی داشت، بهرامشاه بن مسعود غزنوی را مدح کرد. بقول مجمع الفصحا وی دیوانی در حدود ۵۰۰۰ بیت داشته، وفاتش را سال ۵۶۵ نوشته اند.
* سوزنی سمرقندی ــ محمد بن علی سوزنی، در شهر نسف متولد گردید، در بخارا تحصیل کرد، اشعارش ساده و روان است. وی ملوک خانیه را مدح و وزیران این خاندان را ستایش کرد، وفاتش در سال ۵۶۹ اتفاق افتاد.
* سیمین بهبانی ــ در ۱۳۰۶ متولد شد، از شاعران با ذوق و دختر عباس خلیلی مدیر روزنامه اقدام می باشد، مجموعه اشعارش بنام مرمر منتشر گردیده است.
* شهریار تبریزی ــ سید محمد حسین پسر حاج میرزا آقا متولد ۱۲۸۵ خ، پس از تحصیلات مقدماتی و متوسطه به تحصیل طب پرداخت، اما از این کار دست کشید و بشعر و شاعری اهتمام ورزید. اشعارش از قصیده و غزل و مثنوی جالب و دلپذیر می باشد.
* شهید بلخی ــ ابوالحسن شهید بن حسین متوفی سال ۳۲۵ ، از مردم بلخ بود، در حکمت و کلام تسلطی فراوان داشت، و به فارسی و عربی شعر می سرود، ابوشکور بلخی در رثای وی رباعی خوبی سروده که بزرگی مقام شهید را می رساند.
* صائب تبریزی ــ میرزا محمد علی معروف بصائب، از مردم اصفهان ولی مشهور به تبریزی بود، این شاعر ب هندوستان سفر کرد، در بازگشت ب اصفهان مورد احترام فراوان شاه سلیمان و شاه عباس دوم قرار گرفت. صائب بدقت و نکته سنجی و وسعت فکر معروف است، وی نکات دقیق و باریکی در اشعار بسیار و دیوان عظیمش که حدود صد هزار بیت می باشد، بکار برده است، در گذشت این شاعر سال ۱۰۸۱ بود.
* ظهیر فاریابی ــ ابوالفضل ظهیر الدین طاهر بن محمد، در قصبه فاریاب بلخ تولد یافت، و در انواع علم و ادب به تحصیل پرداخت، و در نجوم و موسیقی دست یافت. مدح شاهان و امیران آذربایجان کرد، در سرودن اشعار جذاب استاد بود، وفاتش سال ۵۹۸ اتفاق افتاد، مقبره اش در سرخاب تبریز می باشد.
* عارف قزوینی ــ ابوالقاسم فرزند ملا هادی متخلص ب عارف، 1300 ق، در قزوین متولد شد، عارف در سرودن انواع شعر بویژه تصنیف استاد بود. وی شاعر ملی و علاقمند ب وطن بود، عارف غزلیات و اشعار شورانگیز خود را ب مضامین وطن پرستی آراست. عارف در اواخر عمر در همدان منزوی گشت، باید گفت ک وی ب تصنیف شکل نو داد، وفاتش ۱۳۱۲ خ، در همدان اتفاق افتاد.
* عبید زاکانی ــ خواجه نظام الدین عبیدالله، از شاعران و نویسندگان بذله گوی ایران است، اشعار و آثار دلپذیری از وی بجای مانده است. این نویسنده شاعر در زاکان قزوین متولد و در شیراز مشغول تحصیل شد، برخی از آثار عبید زاکانی بدین بدین قرار است: موش و گربه، اخلاق الاشراف، ریشنامه، فالنامه، مثنوی عشاق نامه، سنگتراش و دیوان، وفات او را سال ۷۷۲ نوشته اند.
* عراقی همدانی ــ فخرالدین ابراهیم بن شهریار، متخلص به عراقی، در همدان بدنیا آمد، پس از تعلیم و تحصیل به هندوستان رفت، و در خدمت شیخ بهاء الدین مولتانی پیوست. مدت ۲۵ سال ازو کسب فیض کرد، پس از آن بسیر و سیاحت در بلاد اسلامی و زیارت خانه کعبه رفت. سال ۶۶۷ در دمشق در گذشت، اشعارش بویژه غزلیات این شاعر عارف بشیوایی و شورانگیزی معروف، و از کنایات و عقاید صوفیانه آکنده است.
* صبای کاشانی ــ فتحعلی خان کاشانی، متخلص بصبا و ملقب بملک الشعرا، در نیمه دوم قرن ۱۲ و نیمه اول قرن ۱۳ می زیست، در قصیده سرائی و سرودن مثنوی بسبک فردوسی ماهر و استاد بود. برخی از آثار وی عبارتند: شهنشاه نامه، عبرت نامه، گلشن صبا و دیوان قصائد و قطعات، بسال ۱۲۳۸ در گذشت.
* عرفی شیرازی ــ سید محمد بن خواجه زین الدین علی، در شیراز متولد و در جوانی عازم هندوستان گردید، با شاعران و دانشمندان هند معاشر بود، شهرت فراوان در آن سامان بدست آورد. در سرودن غزل، قصیده، مثنوی، ماهر بود، این شاعر خمسه ای سرود ک فقط دو مثنوی از آن بیشتر بجای نمانده است. همچنین ترجیع بندی بنام گلشن راز و رساله ای منثور بنام نفسیه دارد، وفاتش ۹۹۹ در جوانی اتفاق افتاد.
* عسجدی مروزی ــ ابو نظر عبدالعزیز بن منصور، از شاعران بزرگ دوره غزنوی و از مردم مرو بود، در شعر و ادب او را همسنگ عنصری می دانستند، اما از اشعارش جز اندکی بجای نمانده است، وفات او را سال ۴۲۲ نوشته اند.
* عشقی همدانی ــ سید محمد رضا فرزند سید ابولقاسم، 1272 در همدان بدنیا آمد، این شاعر ذوق و استعداد فراوانی در سرودن شعر داشت، در اشعارش نکته ها و مطالب سیاسی و اجتماعی دیده می شود، همین احساسات باعث قتلش در ۱۳۰۳ خ گردید. وی سال ۱۳۳۳ ق، نامه قرن بیستم را منتشر ساخت، اکنون کلیات عشقی مشهور و منظومه سه تابلوی مریم او نیز معروف است.
* عماره مروزی ــ ابومنصور عماره مروزی، از شاعران بزرگ دوره سامانی بود، اشعار زیادی از وی بجا نمانده است، فقط قطعاتی در مدح پسر نوح بن منصور و سلطان محمود در دست می باشد، وفات وی را اوائل قرن پنجم دانسته اند.
* عمعق بخارایی ــ شهاب الدین عمعق بخارایی، در ماوراء النهر مشهور بود، در دربار خضر خان عنوان ملک الشعرایی داشت و او را مدح می کرد. اشعارش در لطف و زیبایی شهرت داشت، روان بود و بویژه در سرودن مرثیه استادی خاص داشت، وی عمری دراز کرد و از زندگانی وی اطلاع کافی نداریم، وفاتش را ۵۴۳ نوشته اند.
* عنصری بلخی ــ ابوالقاسم حسن بن احمد، از مردم بلخ و شعرای دربار محمود غزنوی بود. این شاعر در سرودن قصیده و رباعی شهرت و استادی فراوان داشت، اما در قصائدش بیش از اندازه تملق بچشم می خورد. صرفنظر از مدیحه سرائی در هنر شعر استاد و شاعری کم نظیر بود، در گذشت وی را سال ۴۳۱ دانسته اند.
* غضائری رازی ــ از شاعران دربار بهاء الدوله دیلمی و از معاصران عنصری بود، غضائری در قصیده سرائی استاد بود، در مدح راه مبالغه می پیمود، در مدح محمود غزنوی قصیده اغراق آمیز سرود، عنصری آنرا جواب نوشت، غضائری نیز ب عنصری جواب داد.
* فخرالدین اسعد گرگانی ــ شاعران بلند پایه ایران بزرگ، ک از زندگی او اطلاع چندانی نداریم، وی مثنوی ویس و رامین را سرود، گویند آنرا از زبان پهلوی ترجمه کرد، وی علاوه بر شاعری از علوم زمان خود هم بهره فراوان داشت. این شاعر مثنوی ویس و رامین را که از شاهکار های ادب فارسی است بنام عمید الدین ابوالفتح نیشابوری کرد، وفات فخرالدین در ۴۴۶ بود.
* فرخی سیستانی ــ علی بن جولوغ، در سیستان متولد شد، شاعر بلند پایه ای ک در سرودن اشعار و آوردن مضامین بکر و طراحی و نقاشی محیط و طبیعت در اشعارش ممتاز بود. نخست چغانیان را ستایش کرد، سرانجام به غزنه آمد، و ب دربار غزنویان راه یافت، و در ردیف شاعران بزرگ قرار گرفت، در تغزل استادی داشت، این شاعر بسال ۴۲۹ در گذشت.
* فرخی یزدی محمد پسر محمد ابراهیم ــ 1306 ق، در یزد متولد گشت، فرخی شاعر آزادی خواهی ک در سرودن انواع شعر توانا بود. وی بواسطه داشتن احساسات آزادی خواهی و ملی، ک بیشتر مضمون و موضوع اشعارش بود، ب دستور صنیع الدوله دهانش را دوختند. علاوه بر آن این شاعر مدتی در زندان بسر برد، وی به نمایندگی مجلس شورای ملی دوره هفتم از طرف مردم یزد انتخاب شد، همچنین فرخی روزنامه طوفان را تأسیس کرد، فرخی سال ۱۳۱۸ در زندان کشته شد.
* فروغی بسطامی ــ عباس پسر موسی ۱۲۱۳ ـ ۱۲۷۴، از شاعران بزرگ قرن ۱۳، ک در بسطام متولد گشت، این شاعر طبعی لطیف داشت، و اشعار دل انگیز و روان عرفانی و ساده می سرود. مدتی در ساری اقامت کرد، و در خدمت فتحعلیشاه قاجار روزگار بمدح گذرانید، وی بیشتر عمر خود را ب درویشی و ریاضت و گوشه گیری بسر برد، و با عرفا دمساز بود.
* فیض کاشانی ملا محسن ــ محمد بن مرتضی مشهور ب ملا محسن، از شاعران و عارفان و فلاسفه بزرگ بود، ک در دوره صفویه می زیست، وی از شاگردان ملا صدرا بود. تحصیلات خود را در شیراز تمام کرد، تألیفات او عبارتند: دیوان در شعر، اصول المعارف، کلمات مکنونه، کتاب صافی و وافی.
* قاآنی شیرازی ــ میرزا حبیب فرزند میرزا گلشن، ک تخلص قاآنی برگزید، در شیراز متولد گشت، وی انواع علوم عقلی و طبیعی و فنون ادب و ریاضی بهره مند بود، در شعر و شاعری نیز شیوه ای دلپسند و طبع و ذوق و استعداد سرشار داشت، قصائد و مسمطات نوی پرداخت، ک بسیار دل انگیز می باشد، کتابی بسبک گلستان بنام پریشان نوشت، وفات این شاعر و نویسنده را ۱۲۷۰ گفته اند.
* قطران تبریزی ــ ابومنصور در قرن پنجم می زیست، در سفری ناصر خسرو با قطران ملاقات کرد، قطران برخی از مشکلات ادبی خود را از او پرسید. اشعار قطران پر از صنایع ادبی و شعری است، کتاب نفیسی بنام تفاسیر فی لغه الفرس بدو نسبت داده اند، که بدست نیامده است. ابولحسن لشکری و ابومنصور وهسودان و مملان از ممدوجان قطران بودند.
* کسائی مروزی ــ سال ۳۴۰ در مرو تولد یافت، در مدح نوح بن منصور و محمود غزنوی اشعاری سروده بود، این شاعر شیعی مذهب در ابداع تشبیهات استاد بود. بسیاری از این شاعر تقلید کردند، ناصر خسرو خود را از کسائی برتر می دانست، وفات کسائی در اواخر قرن چهارم اتفاق افتاد.
* کمال الدین اسماعیل اصفهانی ــ فرزند جمال الدین عبدالرزاق، از شاعران نامی ایران است، کمال الدین در وصف زیبایی های طبیعت استاد، و در سرودن مضامین اخلاقی ماهر بود، وفاتش را ۶۳۲ نوشته اند.
* لامعی گرگانی ــ ابواحسن بن محمد ابن اسماعیل، از شاعران بنام قرن پنجم بود، ک در مدح خواجه نظام الملک و عمید الملک کندری اشعار می سرود.
* شمس الدین محمد کاتبی ــ شاعر بزگ و بلند پایه ای بود، ک در قرن هشتم در خراسان می زیست، خمسه او مشهور است.
* مجد همگر شیرازی ــ مجد الدین همگر شیرازی، از قصیده سرایان قرن هفتم بود، ک در مدح اتابک سعد بن ابوبکر بن سعد زنگی اشعاری از او بجا مانده، وفاتش را در ۶۸۶ گفته اند.
* مجمر اصفهانی ــ سید حسین طباطبائی متخلص ب مجمر، در زواره نزدیکی اصفهان اواخر قرن ۱۲ چشم به جهان گشود. وی ب انجمن ادبی ک نشاط اصفهانی تأسیس و دایر کرده بود راه یافت، و با شاعران آن مجمع آشنایی و دوستی پیدا کرد. مجمر در دربار فتحعلیشاه قاجار عنوان مجتهد الشعرایی داشت، در سرودن قصیده و مفردات ماهر و از طرفداران بازگشت شیوه و سبک ساده قدیم بود، وی ۱۲۲۰ در تهران درگذشت.
* مجیر بیلقانی ــ در بیلقان آذربایجان چشم ب جهان گشود، از شاگردان خاقانی بود، اما حرمت استاد را رعایت نکرد، بدین جهت بین این دو شاعر کدورتی پدید آمد. در سرودن غزل و قصیده توانا بود، بطوری ک امیر خسرو دهلوی مجیر بیلقانی را برای مقام بلندش در شعر ستود. مجیر شاهان سلجوقی آذربایجان را مدح کرد، در آخر عمر شغل دیوانی اصفهان داشت. اما بواسطه اشعاری که در هجو اصفهان بدو نسبت داده بودند، بدست مردم آن سامان در ۵۵۲ کشته شد.
* محتشم کاشانی ــ از شاعران بنام دربار شاه طهماسب صفوی بود، این شاعر در آغاز بسرودن غزل و مدح اشتغال داشت، اما با تمایلی ک ب مرثیه ها و اشعار مذهبی در زمان صفویان ابراز می شد، محتشم کاشانی بسرودن اشعار مذهبی که حاوی مصائب ائمه است اقدام کرد، بطوری که درین زمینه شهرتی بسزا یافت، وفاتش را ۹۹۶ نوشته اند.
* محمود شبستری ــ شیخ محمود بن عبدالکریم در شبستر آذربایجان بدنیا آمد، در عرفان و تصوف مقامی بلند و در ادب فارسی استادی داشت، در زمان خانات ایرانی مشهور گشت، و کتاب گلشن راز در جواب امیر حسینی هروی است، ک دارای مضامین و مطالب و اشعار جذاب می باشد، وفات شیخ محمود شبستری با اختلاف سالهای ۶۸۷ و ۷۲۰ دانسته اند.
* مختاری غزنوی ــ سراج الدین عثمان بن محمد، از شاعران بنامی ک سنائی او را به بزرگی یاد کرده بود. در انواع شعر استادی داشت، در سرودن مثنوی و ترجیع بند مهارتی بسزا داشته، بسیاری سلاطین منجمله ارسلانشاه بن کرمانشاه و سلطان ابراهیم بن مسعود و مسعود بن ابراهیم را مدح کرد، این شاعر در قرن ششم می زیست، دیوانی در حدود ۸ هزار شعر داشته، وفاتش ۴۵۴ اتفاق افتاد.
* محمود خان ملک الشعرا ــ محمود خان فرزند عندلیب و نبیره صبای کاشانی است، در شعر بشیوه شعرای قدیم ماهر، و در حسن خط و نقاشی مشهور بود. قصائد این شاعر بسبک منوچهری و عنصری بود، و در روانی و زیبایی خاص بود.
* مسعود سعد سلمان ــ در همدان تولد و در لاهور رشد و پروش یافت، ۴۴۰ ـ ۵۱۵ ، برخی شاهان و امیران از جمله سلطان ابراهیم عزنوی را مدح کرد. این شاعر گرانمایه سه بار زندان افتاد، و رنج های جانکاهی را تحمل کرد، اما هیچ گاه از مناعت طبع دست نکشید. حبسیات او بسیار معروف است، اشعار این شاعر روان و پر از مضامین اخلاقی و در حد اعلای بلاغت است.
* معزی نیشابوری ــ محمد بن عبدالملک، از شاعران بنام و مشهور دوره سلجوقی بود، که تخلص خود را از لقب ملک شاه معزالدین گرفت. این شاعر در زمان سلطان سنجر حشمت بیشتری یافت، تا جایی که ب امیر الشعرایی ملقب گردید، دیوان معزی معروف است. اشعار امیر معزی پر از لطف و زیبایی و دارای صحت وزن و قوت معنا و دلربایی است، مرگ معزی بر اثر تیری ک از کمان سنجر بخطا رفت و بوی خورد بیمار گشت، و پس از چندی سال ۵۴۱ درگذشت.
* مکتبی شیرازی ــ از شاعران قرن نهم بود، ب تقلید نظامی بسرودن خمسه ای پرداخت ک لیلی و مجنون آن لطیف می باشد. این شاعر بسبک هندی در انواع شعر طبع آزمایی کرد، وفاتش را در ۹۰۰ هـ .خ نوشته اند.
* منجیک ترمذی ــ ابوالحسن علی بن محمد از شاعران قرن چهارم بود، که جز معدودی از اشعار وی چیزی در دست نیست.
* منو چهر دامغانی ــ ابوانجم احمد بن قوس بن احمد، در اواخر قرن چهارم در دامغان بدنیا آمد، وی از شاعران نامدار و بزرگ پارسی گو می باشد. با تسلط بزبان عرب و اطلاعاتی ک از شاعران تازی داشت، کلمات مهجور و گاه نام های گویندگان و گاه برخی از اشعارشان را در اشعارش می گنجانید. این شاعر در دربار غزنویان می زیست و مورد توجه خاص مسعود غزنوی بود، منوچهر با اینکه کلمات عربی را در اشعارش زیاد بکار برده، اما لطف و دل انگیزی خاصی در شعر های او دیده می شود، وی در سرودن مسمط مهارت بسزایی داشت، وفاتش را سال ۴۳۲ نوشته اند.
* مهستی گنجوی ــ در گنجه متولد گردید، در مدح سلطان سنجر اشعار لطیفی سروده بود، این شاعره مورد عنایت دربار سلجوقیان بود، و رباعیات جذابی می سرود.
* مولوی بلخی ــ جلال الدین محمد بن بهاء الدین در بلخ متولد شد، 604 ـ ۶۷۲ ، در کودکی با پدرش به قونیه مهاجرت کرد، در نیشابور با شیخ عطار ملاقات کرد، و کتابی از آثار خود را ب مولوی داد. مولوی مدت دراز در قونیه، حلب، شام، به تحصیل پرداخت، و سرانجام ب قونیه بازگشت، و بتدریس و تربیت سرگرم بود. تا اینکه در اثر ملاقاتی ک با شمس تبریزی کرد، دگرگونی خاص در روش مولانا پدیدار گردید، مجلس درس و گفتگو را ب محفل عرفان، تصوف، رقص، سماع، تبدیل کرد. کتاب دیوان مثنوی و غزلیات شمس در حقیقت بزرگ ترین اثر عرفانی و اخلاقی جهان ادب و تصوف اسلامی مشهور و معروف است، از اشعار و از مضامین دلپذیر آکنده می باشد.
* نشاط اصفهانی ــ میرزا عبدالوهاب تخلص خود را نشاط برگزید، در شعر و شاعری و عرفان و تصوف از بزرگان روزگار، و در پختگی فکر و شیوایی کلام ممتاز، و در نویسندگی دارای قدرت شگرفی بود. این شاعر در تحول ادب فارسی و بازگشت بسبک و شیوه قدیم کوشش های فراوان کرد، وفات این شاعر در ۱۲۴۴ بود.
* هاتف اصفهانی ــ سید احمد در اصفهان متولد شد، گویند در آغاز ب شغل علافی اشتغال داشت، وی از شیوه شاعران قدیم تقلید می کرد. بیشتر بسبک سعدی و حافظ توجه داشت، این شاعر در سرودن انواع شعر طبع آزمایی کرد، اما عمده شهرتش ب واسطه ترجیع بن اوست. وفاتش ۱۱۹۸ در قم اتفاق افتاد، نوشته اند دو فرزند هاتف نیز شاعر بودند.
* هلالی چغتائی ــ در دوره صفویه می زیسته، در سرودن غزل و مثنوی دست داشته، مثنوی شاه و درویش را بنظم در آورده بود، وفاتش را ۹۳۹ نوشته اند.
* همام تبریزی ــ خواجه همام الدین بن علائی تبریزی، از شاعران بزرگ و مشهور آذربایجان بود، ک غزلیاتی شیوا داشت، دیوانش حدود ده هزار غزل دارد، و منظومه ای بنام صحبت نامه نیز داشت، وفاتش را در ۷۱۴ گفته اند.
* وصال شیرازی ــ میرزا محمد شفیع متخلص به وصال، در شیراز چشم به جهان گشود، وی از شاعران بزرگ قرن ۱۳ بود، ک در انواع شعر طبعی توانا داشت. این شاعر مثنوی خسرو شیرین وحشی بافقی را که ناتمام مانده بود، به پایان رسانید، علاوه بر این در خطاطی نیز در مرتبه استادی بود، وفاتش را ۱۲۶۲ نوشته اند.
* نیما یوشیج ــ علی اسفندیاری پسر ابراهیم نوری، در ۱۳۱۵ هـ. ق در دهکده یوش استان مازندران چشم به جهان گشود، ب شعر و شاعری رو آورد، و نو پردازی را درین زمینه آغاز کرد. تخلص نیما یوشیج را برای خود برگزید، اشعار این شاعر بشیوه نو و جذاب و دل انگیز می باشد. از اشعار فراوان آن می توان افسانه نیما را نام برد، علاوه بر این آثار منثور هم داشت، وفاتش در ۱۳۳۸ هـ. خ اتفاق افتاد.
* ناصر خسرو قبادیانی ــ ابو معین ناصر بن خسرو، در قبادیان بلخ بدنیا آمد، 394 ـ ۴۸۱ ، در آغاز دبیر چغری بک بود، ولی در سال ۴۳۷ به سفر پرداخت و مدت هفت سال این سفر ادامه داشت، و کتاب سفر نامه را که بسیار جالب و مفید می باشد تألیف کرد. ناصر خسرو هنگامی که ب مصر رفت از طرف خلیفه حجت خراسان گردید. این شاعر به تبلیغ مذهب اسماعیلی پرداخت، و حتی دیوان اشعارش از تبلیغ آکنده است، زادالمسافر اثر دیگر او نیز معروف و جالب است.
* نظام وفا ــ نظام وفا در سال ۱۲۸۵ بدنیا آمد، از شاعران حساس و نکته پرداز بود، در سرودن غزل و مثنوی طبعی روان داشت، از جمله آثارش می توان معراج روح و پیوند دل را نام برد.
. . . . ادامه دارد و باز نویس می شود . . . .
عکس تاریخی از ماهان قدیم، عکس شماره ۱۳۵۱.
. . . .
مستند های مربوط
مستند های بیشتر را در آپارات وبسایت ارگ ایران ببینید، لینک آن در ستون کناری
توجه ۱: اگر وبسایت ارگ به هر علت و اتفاق، مسدود، حذف یا از دسترس خارج شد، در جستجوها بنویسید: انوش راوید، یا، فهرست مقالات انوش راوید، سپس صفحه اول و یا جدید ترین لیست وبسایت و عکسها و مطالب را بیابید. از نظرات شما عزیزان جهت پیشبرد اهداف ملی ایرانی در وبسایت بهره می برم، همچنین کپی برداری از مقالات و استفاده از آنها با ذکر منبع یا بدون ذکر منبع، آزاد و باعث خوشحالی من است.
توجه ۲: جهت یافتن مطالب، یا پاسخ پرسش های خود، کلمات کلیدی را در جستجو های ستون کناری وبلاگ بنویسید، و مطالب را مطالعه نمایید، و در جهت علم مربوطه وبلاگ، با استراتژی مشخص یاری نمایید.
توجه ۳: مطالب وبسایت ارگ ایران، توسط ده ها وبلاگ و وبسایت دیگر، بصورت خودکار و یا دستی کپی پیس می شود، از این نظر هیچ مسئله ای نیست، و باعث خوشحالی من است. ولی عزیزان توجه داشته باشند، که حتماً جهت پیگیر و نظر نوشتن درباره مطالب، به ارگ ایران مراجعه نمایند.